MADOCKS, WILLIAM ALEXANDER (1773 - 1828), dyneiddiwr, yn caru'r ddrama a'r celfyddydau

Ganwyd 17 Mehefin 1773 (yn ôl NLW MS 10590C ), yn drydydd mab i John Madocks o Fron Iw, Sir Ddinbych (J. E. Griffith, Pedigrees, 315); aeth i Goleg Eglwys Grist yn Rhydychen (1790), ac yn 1794 etholwyd ef yn gymrawd o Goleg All Souls. Bu'n aelod seneddol Radicalaidd dros Boston, 1802-18, a Chippenham, 1820-6. Bu'n byw yn Nolmelynllyn, ger Dolgellau, a darllenodd yn Tours Thomas Pennant am gynllun Syr John Wynn o Wydir i gau'r Traeth Mawr, rhwng Aberglaslyn a'r môr.

Etifeddodd gyfoeth mawr ar ôl ei dad, ac yn 1798 prynodd stad Tanrallt, Penmorfa. Caeodd tua 1,000 acer o'r Traeth Mawr, ac adeiladodd Dremadog; cafodd ddeddf yn 1807 i adeiladu cob ar draws y Traeth i gau 3,000 acer yn chwaneg. Gwnaeth ffordd ar hyd-ddo i gysylltu Llundain a Phortinllaen; cawsai ddeddf yn 1806 i wneud Portinllaen yn borthladd, ond methodd gael ei wneud yn orsaf i'r llongau post i Ddulyn. Arfaethodd wneud ffordd ferrach i Lundain drwy Ddolgellau a'r Trallwng a Chaerwrangon. Yn 1821 cafodd ddeddf i wneud porthladd ymhen y cob, a dyna gychwyn Porthmadog. Ceisiodd gael ffordd haearn ar hyd y cob i gario llechi o Ffestiniog i Borthmadog, a chyflawnodd Samuel Holland ei fwriad yn 1831.

Ond aeth yn ôl yn y byd; bu raid iddo encilio i Ffrainc, a bu farw ym Mharis ar 29 Medi 1828 a chladdwyd ef ym Mharis. Yr oedd wedi priodi (1818) Eliza Anne, wyres i Joseph Harris o Drefeca, ac aeres Thomas Harris.

Awdur

• David Thomas, (1880 - 1967)

Ffynonellau

• Walter Davies, General view of the agriculture and domestic economy of North Wales containing the counties of Anglesey, Caernarvon, Denbigh, Flint, Meirionydd, Montgomery. Drawn up and published by order of the Board of Agriculture and Internal Improvement, 1813
• Oxford Dictionary of National Biography
• Edward Davies, Hanes Porthmadog (1913)
• Archifau LlGC: NLW MS 10590C: The history of Traeth Mawr
• D. R. Hughes, Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, xxiii, 118-23
• Elizabeth Beazley, Madocks and the Wonder of Wales
• R. T. Jenkins, 'Etifeddion Harrisiaid Trefeca' yn Yng nghysgod Trefeca: Ysgrifau ar hanes crefydd a chymdeithas yng Nghymru yn y ddeunawfed ganrif (Caernarfon 1968)

Darllen Pellach

• Rebecca Williams, Cerdd o fawl i W. A. Maddocks, Esqr. M. P., am y daioni a'r llesâd y mae yn ei wneud yn y Traeth Mawr a Thremadog (Caernarfon 18--)
• Coflein: The Cob; Traeth Mawr Embankment, Porthmadog
• ODNB: Madocks, William Alexander (1773–1828)
• Erthygl Wicipedia: William Alexander Madocks

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 50681255
• Wikidata: Q8015031

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/