OWEN, MATTHEW (1631-1679), bardd

Bardd o Langar yn Edeirnion. Bedyddiwyd Matthew Owen ar 10 Ebrill 1631; yn fab i wraig gyntaf John Owen ac yn wyr i ryw John Owen - hwnnw, yn ôl traddodiad, yn fab i John Owen, rheithor Llangar o 1586 hyd ei farwolaeth yn 1592.Cyfansoddodd amryw o gerddi yn null Huw Morys - englynion, cywyddau, ac un awdl farwnad o leiaf. Dengys amryw o'i gerddi iddo dreulio peth amser yn Rhydychen, er nad ymddengys ei enw yn rhestrau Foster na Wood. Yn 1658 cyhoeddwyd yno gerdd o'i waith, sef Carol o Gyngor . Adargraffwyd 15 copi ffacsimile ohoni yn 1897 dan olygyddiaeth Richard Ellis. Gwelir dyrïau o waith Owen yn Carolau a dyriau duwiol (arg. 1729, 114), a thair cerdd yn Blodeu-Gerdd Cymry, 150, 288, 382. Dyddir yr olaf o'r rhain yn 1656 fel y dengys tystiolaeth fewnol. Ceir amryw eraill o gerddi, crefyddol a gwlatgar gan amlaf, mewn llawysgrifau yn Ll.G.C., gan gynnwys 'Ymddiddan â'r llwynog yn Rhydychen,' a cherdd dlos o 'Ymddiddan â'r lleuad yn Rhydychen'; anfonir y lleuad i annerch Meirionnydd, ac i wrthddweud yno'r chwedl anghywir am farw'r bardd. Cyfansoddodd awdl farwnad i Syr John Owen, Clenennau (bu farw 1666), a chanodd gerdd i Richard Hughes, person Gwytherin (sef rhwng 1660 a 1674). Mewn llawysgrif ddiweddar o'r gerdd olaf hon (NLW MS 668C ), gelwir y bardd yn 'Mathew Goch, alias Owen.' Eglwyswr selog oedd Matthew Owen, a throai yn yr un cylch â Huw Morys ac Edward Morris. Yr oedd yn englynwr da, a cheir un englyn o'i waith, sef 'Aneddfawr santaidd noddfa …' uwch porth eglwys Talyllyn, ac ar eglwysi eraill ym Meirion a sir Ddinbych, gan gynnwys Llanfachreth a Llansilin. Mae dau englyn ganddo yn Cefn Coch MSS. 210, 274. Priod y bardd (ni wyddys y lle na'r amser) oedd Elizabeth, a chofnodir bedydd merch iddynt, Lowri ar 16 Medi 1678. Preswyliai'r bardd yn Tynllwyn-isaf. Yn ôl cofrestr plwyf Llangar, claddwyd ef yno 24 Rhagfyr 1679 yn 48 oed.

Awdur

• David Myrddin Lloyd, (1909 - 1981)

Ffynonellau

• Y gweithiau printiedig uchod, ac amryw o lawysgrifau Ll.G.C.
• R. Williams Parry, Beirdd Meirion detholiad o'u gwaith ar gyfer plant ysgol (Blaenau Ffestiniog 1932), 1932
• Cylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Gaeaf 1952, 277-82
• gwybodaeth o restrau plwyf Llangar gan Mr Evan Roberts o Landderfel

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733897

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/