PEULIN (Paulinus), sant, fl. yn niwedd y 5ed ganrif

Ni wyddys am unrhyw 'Fuchedd' o'r sant hwn. Ym 'Muchedd Dewi Sant' a gyfansoddwyd gan Rygyfarch (Peniarth MS 10 ), dywedir i Ddewi orffen ei addysg o dan ofal Peulin (Paulens), a ddisgrifir fel 'ysgrifennydd, a disgybl i Sant Garmon yr esgob.' Pan drawyd Peulin yn ddall, dywedir i Ddewi adfer ei olwg iddo trwy wyrth. Yn nes ymlaen yn y 'Fuchedd' (Peniarth MS 49 ), sonnir am Beulin fel yr hen esgob sydd yn annog gwahodd Dewi i gymanfa Brefi. Ym ' Muchedd Teilo Sant ' hefyd, rhoddir darlun o Beulin fel gŵr doeth yr aeth Teilo ato i gwpláu ei addysg. Y mae 'Buchedd Illtud Sant' (Peniarth MS 11 ) yn sôn am un Paulinus a oedd yn ddisgybl i Illtud ac yn gyfoeswr i Ddewi. Tebyg, er hynny, mai at Paul Aurelian y cyfeirir yma. Y tebygolrwydd yw i Wrmonoc, awdur ' Buchedd Sant Paul Aurelian,' fenthyca'r manylion sydd ganddo am fywyd cynnar ei sant yn ardal Llanymddyfri o'r traddodiad am Beulin. Y mae'n amheus ai'r un yw Paul Aurelian a Pheulin Sir Gaerfyrddin. Ar garreg a ddarganfuwyd ym mhlwyf Caeo, i'r gogledd-orllewin o Lanymddyfri, digwydd y geiriau ' HIC PAULINUS IACIT ' fel rhan o'r arysgrif. Y mae'r arysgrif fydryddol, dull yr arysgrifen, a'r ardal y cafwyd y gofgolofn ynddi i gyd yn awgrymu mai'r Paulinus hwn yw'r sant Cymreig o'r un enw; ond nid oes unrhyw dystiolaeth bendant i gadarnhau'r farn hon. Efallai mai'r sant hwn hefyd yw'r Paulinus a enwir yn yr arysgrif ar golofn a gafwyd ym mhlwyf Llantrisant yn sir Fôn (Nash-Williams, 63). Y mae eglwys Llangors, sir Frycheiniog, wedi ei henwi ar Beulin. Yn hen blwyf Llandingat, Sir Gaerfyrddin, yr oedd Capel Peulin a Chapel Nant-y-bai (yn ôl Doble) wedi eu henwi arno. Tebyg mai 22 Tachwedd yw dyddiad cywir gŵyl y sant hwn.

Awdur

• Hywel David Emanuel, (1921 - 1970)

Ffynonellau

• Baring-Gould a John Fisher, The Lives of the British Saints: the saints of Wales and Cornwall and such Irish saints as have dedications in Britain, iv, 72-5
• Wade-Evans, Vitae Sanctorum Britanniae et Genealogiae (Caerdydd 1944), 153-4, 164, 208
• J. Gwenogvryn Evans a John Rhys, The Text of the Book of Llan Dâv (Oxford 1893), 99
• G. H. Doble, Saint Paul of Léon a Welsh Saints Series Saint Paulinus of Wales. A recent discovery about the founder of St-Pol-de-Leon (1942)
• An Inventory of the Ancient Monuments in Wales and Monmouthshire. Vol. V - County of Carmarthen (London 1917), 34-6
• Nash-Williams, The Early Christian Monuments of Wales (Caerdydd 1950), 63, 107-9

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Pawl Hen

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q2605207

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/