ROBERTS, JOHN ('Alaw Elwy,' ac wedi hynny 'Telynor Cymru'; 1816 - 1894), cerddor

Ganwyd yn Rhiwlas Isaf, Llanrhaeadr, ger Dinbych, mab John Roberts o Bentrefoelas, baledwr a fu ym mrwydr Waterloo, ac a oedd (meddir) yn gefnder i John Roberts yr almanaciwr. Ei fam oedd Sarah, ferch William Wood, a chwaer i Archelaus Wood.

Dechreuodd ei yrfa yn y Gatrawd 23 ('Royal Welch Fusiliers'), a bu ynddi am naw mlynedd a hanner. Wedi ymryddhau o'r fyddin, ymsefydlodd yn y Drefnewydd, ac yno y bu byw hyd ei farwolaeth. Dysgwyd ef i ganu'r delyn gan frawd ei fam.

Yn 1836 priododd Eleanor Wood Jones, merch Jeremiah Wood Jones.

Bu'n ddisgybl i Richard Roberts, Caernarfon, a daeth yn delynor enwog ac yn ganwr penillion rhagorol. Enillodd y delyn deir-res yn eisteddfod y Fenni, 1842, a'r brif wobr yn 1848. Enillodd y delyn yn eisteddfod Caerdydd, 1850. Cafodd yr anrhydedd o ganu'r delyn o flaen y frenhines yn Portsmouth, 1834, ac yn Winchester ddwywaith (1835), yn 1847 o flaen y dug Constantine o Rwsia (yn Aberystwyth), a brenin Belgium (yn Abertawe, 1848). Dysgodd naw o'i blant i ganu'r delyn, y ffidil, a'r ffliwt, a rhoesant gyngerdd o flaen y frenhines yn y Pale, Llandderfel, yn 1889. Rhoddodd heibio y ffugenw 'Alaw Elwy,' ac yn arwest farddol Glan Geirionydd urddwyd ef gan 'Gwilym Cowlyd' yn 'Telynor Cymru' yn 1886.

Siaradai Romani'n rhugl. Bu farw 11 Mai 1894.

Awdur

• Robert David Griffith, (1877 - 1958)

Ffynonellau

• M. O. Jones, Bywgraffiaeth Cerddorion Cymreig (1890)
• Alawon fy Ngwlad (1896)
• R. Griffith, Llyfr Cerdd Dannau (Caernarfon 1913)
• R. Williams, Montgomeryshire Worthies (1894)

Darllen Pellach

• Romani Cymru / Romany Wales Project The Roberts Tribe
• Wyn Thomas, John Roberts: 'Telynor Cymru' 1816-1894, Hanes Cerddoriaeth Cymru, 1, 1996, tt.164-171
• Erthygl Wicipedia: John Roberts

Dolenni Ychwanegol

• Archifau LlGC: John Roberts ('Telynor Cymru') Papers
• VIAF: 18491215
• Wikidata: Q28361398

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/