SIMON, BEN (c. 1703 - 1793),

Abergwili, Sir Gaerfyrddin. Cofnodir claddu ' Benjamin Simon, a Pauper,' yn Abergwili, 1 Mawrth 1793, ac y mae gan ' Iolo Morganwg ' yn ei ' Agricultural Observations,' 1795 (NLW MS 13115B , sef Llanover MS. C.28), ddarlun cofiadwy o'r hen ŵr yn ei dlodi. Dywed 'Iolo' ei fod yn 90 oed pan fu farw, ac mai fel rhwymwr llyfrau yr enillai ei fywoliaeth. Y mae traddodiad arall mai crydd oedd. Dengys ei farwnad i Griffith Jones, Llanddowror, fod dylanwad hwnnw a'i ysgolion yn fawr iawn arno, fel ar eraill o'i genhedlaeth, megis ' Ioan Siencyn ' o Aberteifi. Anghydffurfiwr oedd Simon, fel eraill o lenorion a hynafiaethwyr y cyfnod, ac enwir ef yn aelod ym Mhanteg, Sir Gaerfyrddin, Mawrth 1743 (yn y llyfr eglwys, NLW MS 12362D ). Un oedd Ben Simon o'r cylch copïwyr y dylanwadwyd arnynt yn fawr gan ' Iaco ab Dewi '. Rhwng 1747 a 1751 y copiodd ei lawysgrif enwocaf, 'Tlysau'r Beirdd' (NLW MS 5474A ), a'i gasgliad adnabyddus o weithiau Dafydd ap Gwilym (NLW MS 5475A ) yn 1754. Y mae eraill o'i lawysgrifau yn Llyfrgell Dinas Caerdydd ac yn Rhydychen. Prynwyd ei lawysgrifau a'i lyfrau gan Thomas Evans ('Tomos Glyn Cothi') yn 1790, a defnyddiwyd rhai ohonynt, ar ôl hynny, gan ' Iolo Morganwg.' Yr oedd cysylltiad agos rhyngddo ef a Siôn Rhydderch hefyd. Y fwyaf adnabyddus o'i faledi yw Marwnad ar Farwolaeth … 17 o Ddynion yng Waith Glo'r Wern Fraith, ger-llaw Castell Nedd yn sir Forgannwg, 1758. Argraffwyd un arall o'i farwnadau fel atodiad i Llawlyfr Ysgrythyrawl, 1756.

Awdur

• Garfield Hopkin Hughes, (1912 - 1969)

Ffynonellau

• Cylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, v, 302
• Carmarthenshire Miscellany, i, 1892, 100
• y farwnad i Griffith Jones yng nghasgliad Thomas Levi, Casgliad o hen farwnadau Cymreig, yn dal cysylltiad a chyfundeb y Methodistiaid a wnaed ar gais y Gymanfa Gyffredinol (Wrecsam 1873), 1873

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Ben Simon

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20732646

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/