WILLIAMS, GWILYM (1839 - 1906), barnwr

Ganwyd yn Nhrecynon, Aberdâr, mab David Williams ('Alaw Goch') ac Ann, chwaer William Morgan (1819 - 1878). Cafodd ei addysg yn ysgol ramadeg y Bont-faen, y Normal College, Abertawe, ac yn Ffrainc. Derbyniwyd ef yn fargyfreithiwr (o'r Inner Temple) yn 1863, a'r un flwyddyn, ar farw ei dad, daeth yn dirfeddiannwr cyfoethog fel perchennog stad Miscyn, Sir Forgannwg, a'i mwynau. Wedi i apêl gael ei gwneuthur yn Nhŷ'r Cyffredin o blaid dewis barnwyr dwyieithog yng Nghymru, dewiswyd Gwilym Williams gan yr Ysgrifennydd Cartref yn ynad cyflog Pontypridd a'r Rhondda 1872, ardal anodd i ynad weithredu ynddi ar y pryd gan fod y boblogaeth yn cynyddu mor gyflym. Dywedwyd amdano yr adeg honno ei fod ' yn ddychryn i ddrwgweithredwyr … ' Yn 1884 dewiswyd ef yn farnwr llysoedd barn sirol (cylchdaith canolbarth Cymru), a'i ddyrchafu, 1885, yn farnwr llysoedd barn sirol Morgannwg, swydd a ddaliodd hyd ei farwolaeth, 25 Mawrth 1906. Bu hefyd yn gadeirydd sesiwn chwarter Sir Forgannwg o 3 Gorffennaf 1894 hyd flwyddyn ei farw. Fel ei dad yr oedd yn Gymro brwd a gwladgarol ac yn eisteddfodwr pybyr, a byddai'n llywyddu cyfarfodydd Cymmrodorion yn ardaloedd gweithfaol Deheudir Cymru, ac yn darlithio iddynt yn fynych (yn Gymraeg ac yn Saesneg). Yr oedd yn llywydd ac yn feirniad yn eisteddfod genedlaethol Pontypridd, 1893, a cheir ei hanes (yn Gen., Hydref 1919) yn gorfod gorchymyn i ' Gwilym Cowlyd ' adael y llwyfan am ei fod yn gwrthod cydweld â'r ddau feirniad arall ar y cwestiwn pwy oedd orau yng nghystadleuaeth yr awdl. Ysgrifennai i Cymru (O.M.E.) a'r Geninen a chyhoeddodd waith ei dad (dan olygiaeth ' Dafydd Morganwg ') o dan y teitl, Gwaith Barddonol Alaw Goch, 1903. Priododd, 1863, ag Emma E. (bu farw 12 Awst 1922), merch William Williams, Aberpergwm; bu iddynt dri mab ac un ferch.

Awdur

• Watkin William Price, (1873 - 1967)

Ffynonellau

• Syr Thomas Hughes, Great Welshmen of Modern Days (1931)1931
• Western Mail, 16 Ebrill 1910
• Taliesin Morgan, History of Llantrisant, Glamorganshire (Caerdydd 1898), 1898
• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Enwogion Aberdâr (1910), 1910
• John Mills, Hanes Bethania, Aberdâr
• O. Morgan, History of Pontypridd and Rhondda Valleys (1903), 1903
• Cymru (O.M.E.), Chwefror 1921
• Y Geninen, Hydref 1892, Awst 1900, Gorffennaf 1906, 1907, 1909, a Hydref 1919
• J. Vyrnwy Morgan, Welsh Political and Educational Leaders in the Victorian Era (1908) a Welsh Religious Leaders in the Victorian Era (Llundain 1905)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 63539065
• Wikidata: Q20263530

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/