WILLIAMS, JANE ('Ysgafell'; 1806 - 1885), awdur llyfr Saesneg ar hanes Cymru ac amryw lyfrau eraill

Yr oedd yn ferch i David ac Eleanor Williams o Riley Street, Chelsea, lle y ganwyd hi, 1 Chwefror 1806. Yr oedd ei thad, a weithiai yn swyddfa'r Llynges, yn llinach Henry Williams (1624?-1684), Ysgafell. Gan waeled ei hiechyd treuliodd Jane hanner cyntaf ei hoes yn y Neuadd Felen ger Talgarth, sir Frycheiniog, lle y dysgodd Gymraeg a dechrau ymddiddori yn llenyddiaeth Cymru. Daeth i adnabod arglwyddes Llanofer, a thrwyddi hi eraill a oedd yn ymhel â llenyddiaeth. O 1856 ymlaen ymgartrefai yn Llundain. Bu farw yn Chelsea ar 15 Mawrth 1885; claddwyd hi ym mynwent Brompton.

Yn breifat yr argraffwyd ei Miscellaneous Poems, 1824, ond yn ddiweddarach cyhoeddwyd Twenty Essays on the Practical Improvement of God's Providential Dispensations as Means to the Moral Discipline to the Christian (London, 1838); Artegall; or Remarks on the Reports of the Commissioners of Inquiry into the State of Education in Wales (Llandovery a Llundain, 1848), llyfryn dienw'n trafod cymwysterau'r tystion ac yn dyfynnu'r adroddiadau i wrthbrofi cyhuddiadau'r comisiynwyr; The Literary Remains of the Rev. Thomas Price, Carnhuanawc … with a Memoir of his Life (Llandovery, 1854-5); The Origin, Rise and Progress of The Paper People (London, 1856), llyfryn ar un o ddifyrion mebyd gyda darluniau o waith arglwyddes Llanofer; The Autobiography of Elizabeth Davis, a Balaclava Nurse, Daughter of Dafydd Cadwaladr (London, 1857); The Literary Women of England (London, 1861), llyfr sylweddol; Celtic Fables, Fairy Tales and Legends (London, 1862), adargraffiad o chwedlau ar gân a ymddangosasai yn Ainsworth Magazine, 1849-50; A History of Wales derived from Authentic Sources (London, 1869), ffrwyth ymchwil i hanes Cymru hyd ddiwedd cyfnod y Tuduriaid, a'r llyfr gorau ar y pwnc yn Saesneg cyn cyhoeddi gwaith Syr John Lloyd. Ymddangosodd 'A History of the Parish of Glasbury' o'i gwaith hi yn yr Archæologia Cambrensis, 1870. Yn 1843 cyfieithodd o'r Ffrangeg draethawd Carl Meyer ar ieitheg gymharol yr ieithoedd Celtaidd ac fe'i cyhoeddwyd yn y Cambrian Journal, 1854. Cydnebydd Brinley Richard yn ei ragair i'w Songs of Wales iddi fod o gynhorthwy iddo.

Awdur

• Brinley Rees, (2001)

Ffynonellau

• Oxford Dictionary of National Biography

Darllen Pellach

• Gwyneth Tyson Roberts, Jane Williams (Ysgafell) (Gwasg Prifysgol Cymru 2020)
• Erthygl Wicipedia: Jane Williams (Ysgafell)

Gweithiau

• Jane Williams (ed.), The autobiography of Elizabeth Davis: a Balaclava nurse, daughter of Dafydd Cadwaladyr (London 1857), Cyf.I; Cyf.II
• Jane Williams (ed.), The autobiography of Elizabeth Davis. Betsy Cadwaladyr: A Balaclava Nurse (Cardiff 1987)
• Jane Williams (ed.), Betsy Cadwaladyr a Balaclava Nurse. An Autobiography of Elizabeth Davis (Dinas Powys 2015)
• Thomas Price, Jane Williams (gol.), The literary remains of the Rev. Thomas Price, Carnhuanawc, Cyf.I; Cyf.II

Dolenni Ychwanegol

• Archifau LlGC: NLW MS 24051F: Jane Williams (Ysgafell) papers
• VIAF: 12151337
• Wikidata: Q6152943

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/