WILLIAMS, HENRY (1624 - 1684), pregethwr Piwritanaidd, amlwg fel Bedyddiwr rhyddgymunol yn Sir Drefaldwyn.

Ei gartref oedd Ysgafell ym mhlwyf Llanllwchaiarn. Disgybl i Vavasor Powell ydoedd, a chafodd gyfle i arfer ei ddoniau fel pregethwr teithiol o dan Ddeddf y Taeniad, yn Nhrefaldwyn Isaf a chyrion Maesyfed; gwelir ei enw, yng nghwmni amryw o bregethwyr eraill, yn amdiffyn Powell yn yr Examen et Purgamen, 1654; a safodd yn gefn i Powell fel un o arwyddwyr y Word for God yn erbyn Diffynwriaeth Cromwell - hyn yn 1655. Pan ddaeth yr Adferiad yn 1660 nid oedd fawr obaith iddo rhag cael ei daflu i garchar. Trwm oedd ei benyd o dan ddeddfau Clarendon; dywedir gan ysbiwyr 1669 ei fod yn cadw cyrddau dirgel yn ei dŷ ei hun, ac yn brif bregethwr ynddynt; adroddir am greulonderau direswm ato ef, a'i dad, a'i wraig, a choronir yr adroddiadau gan gyfeirio at ryfeddodau lled wyrthiol ' Cae'r Fendith ' (mynnodd Joshua Thomas gael golwg ar y cae yn 1745; dyry'r Dr. William Richards le amlwg i'r hanes yn ei Cambro British Biography, a David Davies le amlycach a mwy barddonol fyth yn ei gyfrol ar Vavasor Powell). Dywed Henry Maurice yn 1675 mai ar Henry Williams y syrthiodd mantell Vavasor) yn Nhrefaldwyn, a dywed hefyd fod y pregethwr, fel yn nyddiau'r Taeniad, yn croesi'r ffin i Faesyfed i weini ar reidiau'r saint yn y sir honno. Gŵr diwyd, diabsen, tangnefeddus ydoedd, ac aiff Calamy (drwy gymorth James Owen), allan o'i ffordd i dalu teyrnged i'w waith a'i aberth. Claddwyd ef yn Llanllwchaiarn, 2 Ebrill 1684. Ysgrifennwyd galargan go hir amdano gan Richard Davis, gweinidog enwog Rothwell yn swydd Northampton, a oedd yn briod â'i ferch Rosamond; a disgynnydd go bell i Henry Williams oedd Jane Williams, yr hanesydd, a'i cyfenwai ei hun ' Ysgafell.”

Awdur

• Thomas Richards, (1878 - 1962)

Ffynonellau

• Joshua Thomas, Hanes y Bedyddwyr ymhlith y Cymry: o amser yr Apostolion, hyd y flwyddyn hon: yn ddwy ran (Caerfyrddin 1778) (arg. 1885), 285-7
• Vavasoris Examen et Purgamen or Mr V. Powell's impartiall triall who being apprehended upon the late hue and cry raised after him, hath appealed to God and his country, and is found not guilty (Llundain 1654), 1654, 14
• Llawysgrifau yn llyfrgell Bodley o eiddo John Walker, c. 13, f. 60
• Calendar of State Papers, Domestic Series, 1660-1, 130
• Lambeth MS 639 (139)
• Broadmead Records (1847, 1865), Add. B, 516-8
• D. Davies, Vavasor Powell. The Baptist evangelist of Wales in the seventeenth century (Llundain 1896), 1896, 114-31
• R. Williams, Montgomeryshire Worthies (1894), 310-2

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q19325966

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/