PARRY, HUMPHREY (c. 1772 - 1809), ysgolfeistr, aelod o Wyneddigion a Chymreigyddion Llundain

Ganwyd tua 1772 yn y Cwm Mawr, Clynnog Fawr, Arfon. Yn glerc i gyfreithiwr yr aeth i Lundain, ond wedyn bu'n athro cynorthwyol yn ysgol ramadeg y Brewers' Company, Sadler's Wells, dan David Davies. Ar farwolaeth Davies (1797), agorodd Parry ysgol breifat yn Hackney; gellid meddwl iddi fod yn llwyddiant, oblegid yn 1806 sonia am wario £700 ar helaethu ei hadeilad. Yr oedd yn aelod o'r Gwyneddigion (is-lywydd 1807, llywydd 1808), a hefyd o'r Cymreigyddion. Pan gychwynnwyd Y Greal (1804), yr oedd yn un o'r pedwar a'i harolygai - Pughe a'r ' Bardd Cloff ' yn cynrychioli'r Gwyneddigion, Parry a ' Glan-y-gors ' yn cynrychioli'r Cymreigyddion (ond yr oedd y pedwar yn aelodau o'r ddwy gymdeithas); y mae pob arwydd bod Parry 'n arweinydd gwrthblaid a godai yn erbyn awdurdod ' Owain Myfyr ' a Pughe yng nghyfarfodydd y Gwyneddigion. Teimlai fod Pughe (ar bwys 'llogellau Owain Myfyr,' chwedl Parry) yn cael gormod o'i ffordd, ei fod yn mynnu cael argraffu'r Greal yn ei orgraff ef ei hunan, ac yn cadw allan ohono bopeth ond a gydweddai â'i olygiadau ef - a hefyd fod cynnwys Y Greal yn rhy hynafol i ddiddori'r darllenydd cyffredin. Eglura hyn oll mewn llythyr maith (Medi 1806) at ' Dafydd Ddu Eryri ' - dengys y llythyr, gyda llaw, y gallai Parry ei hunan fod mor ffansïol â Pughe yn ei syniadau gramadegol. Dymunai weld cylchgrawn Cymraeg mwy gwerinol na'r Greal yn cael ei gyhoeddi yng Nghaernarfon. A phan gychwynnodd ' Dafydd Ddu ' Yr Eurgrawn (1807), anfonodd Parry i ail rifyn (1808) y cylchgrawn byrhoedlog hwnnw ysgrif ar ramadeg (dyddiedig o Glynnog, Gorffennaf 1807), 'i'w barhau yn y nesaf.' Cyfeirir at Parry yn amryw o lythyrau ' Dafydd Ddu ' yn Adgof uwch Anghof ' Myrddin Fardd,' a gwelir yno fod ym mryd Parry gyhoeddi gramadeg Cymraeg. Yn ôl Leathart, yr oedd yn ysgolhaig da yn yr ieithoedd clasurol a modern. Bu farw fis Ebrill 1809, wrth ddarllen llyfr Cymraeg i'w gydysgolhaig y Dr. John Jones (1766? - 1827).

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Leathart, Origin and Progress of the Gwyneddigion Society of London (London 1831), 44, 45, 101, 102
• Journal of the Welsh Bibliographical Society, III, iv, 135-44 (y llythyr y cyfeiriwyd ato uchod)
• Y Cymmrodor, 1951, 97, 121

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733216

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/