FITZSTEPHEN, ROBERT (bu farw c. 1183), un o goncwerwyr Iwerddon

mab Stephen, cwnstabl castell Aberteifi yn 1136, a Nest, merch Rhys ap Tewdwr. Yr oedd yn berchen ar diroedd yng Nghemais a dilynodd ei dad fel cwnstabl Aberteifi. Pan ymosododd Harri II ar deyrnas Owain Gwynedd yng Ngogledd Cymru yn 1157, aeth Robert â llynges i'w gynorthwyo. Fe'i clwyfwyd yn ddrwg yn yr ymladd, ond dihangodd i'r llongau gerllaw. Ymddengys iddo amddiffyn castell Aberteifi dros deulu Clare yn dra llwyddiannus am gyfnod maith, hyd yn oed yn erbyn ymosodiad Hywel ap Owain yn 1145. Ni syrthiodd y castell i ddwylo'r Cymry tan 1165, ar ôl i Rhys ap Gruffydd ddarostwng Ceredigion bron yn llwyr. Pryd hynny bradychwyd y castell i ddwylo Rhys, difodwyd ef yn llwyr, a charcharwyd Robert am dros dair blynedd. Ar ôl ei ryddhau croesodd i Iwerddon i helpu brenin Leinster a chymerodd ran bwysig yng nghoncwest Iwerddon, lle y rhoddwyd tiroedd iddo yn Wexford a'r cylch. Yn 1177 anrhegwyd ef â rhan o deyrnas Cork, lle bu'n llywodraethu tan ei farw, c. 1183. Sefydlwyd mynachlog Ystrad Fflur yn 1164 ar dir a roddodd ef i'r mynachod. Efe hefyd a gyflwynodd Llanfyrnach ar Daf i farchogion Slebech.

Awdur

• Dr Bertie George Charles, (1908 - 2000)

Ffynonellau

• J. E. Lloyd, A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1911), 499, 504, 519, 538-9, 597
• Oxford Dictionary of National Biography

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Robert Fitz-Stephen

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q3400910

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/