HOWELL, GWILYM neu WILLIAM (1705 - 1775), almanaciwr a bardd

Ganwyd ef ym mhlwyf Llangurig, Sir Drefaldwyn, ond treuliodd y rhan fwyaf o'i oes ym mhlwyf Llanidloes, lle bu'n stiward ar stad Berthllwyd am lawer blwyddyn. Bu'n faer Llanidloes, 1762-3. Yr oedd yn fardd ei hun a chasglodd weithiau beirdd eraill, yn arbennig barddoniaeth Huw Morys. Dywed ' Iolo Morganwg ' i ' Gwallter Mechain ' wneud defnydd helaeth o'r casgliad hwn wrth gyhoeddi Eos Ceiriog. Yr oedd ei almanaciau, Tymhorol Newyddion o'r Wybren, o nodwedd lenyddol uchel, yn cynnwys gweithiau beirdd cyfoes cylch y Morrisiaid, a chynhyrchion beirdd cynharach megis Wiliam Cynwal, Siôn Tudur, a Huw Morris. Cyhoeddodd gyfres o 10, y cyntaf ohonynt am y flwyddyn 1766. Am na allai gael y peiriannau angenrheidiol ar gyfer ei sywedyddiaeth gwnaeth rai ei hun yn ddeheuig iawn. Llwyddodd i sefydlu eisteddfodau blynyddol yn yr ardal. Cynhaliwyd y gyntaf yn y Red Lion, Llanidloes, 1772. Bu farw 4 Mawrth 1775 a chladdwyd ef ym mynwent Llanidloes.

Awdur

• Dr Enid Pierce Roberts

Ffynonellau

• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Charles Ashton, Hanes llenyddiaeth Gymreig o 1651 O.C. hyd 1850 (1893), 728-30
• Hamer a Howell William Lloyd, History of the Parish of Llangurig (Llundain 1875), 98-100
• R. Williams, Montgomeryshire Worthies (1894), 123
• MS. list of Llanidloes mayors

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733122

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/