JONES, JOSEPH (1786? - 1856), llenor a stiward gweithfeydd

Mab Jacob Jones, garddwr ('Jacob Glochydd') a'i wraig Martha, bedyddiwyd yn Amlwch 27 Rhagfyr 1786.

Yn y dauddegau yr oedd yn swyddwr pwysig yng ngwaith copr Mynydd Parys ym Môn, yn enwedig gyda'r peiriau puro ('smelting works'), ond yr oedd mor biwus ac uchelgeisiol ei ddulliau nes i bethau fyned yn bur ddrwg rhyngddo ef a swyddwyr eraill fel James Treweek a Thomas Beer; a chyn 1830 daeth ei gyswllt effeithiol â'r gweithiau i ben. Am dymor byr bu'n cadw masnach flawd ym Melin Adda ger Amlwch; a'i gam nesaf oedd dod i Gaernarfon fel un o brif swyddogion Thomas Assheton Smith o'r Faenol, ac arolygu ar ei ran weithiau copr Drws-y-coed a Llanberis. Hyn o gwmpas 1835-1840; yn Slater's Directory am 1844 disgrifir ef fel ' mine agent ' ar ei ben ei hun (ceir enw Joseph Jones fel rheolwr gwaith nwy Caernarfon o 1856 i 1860, ond y mae sicrwydd mai gwr arall hollol oedd hwnnw). Nid oes y ddadl leiaf am allu a gwybodaeth Joseph Jones y stiward; yr oedd iddo lawysgrif gelfydd nodedig; a medrai saernïo llythyr neu femorandwm yn gryno argyhoeddiadol.

Fel Eglwyswr mawr a Thori rhonc yr oedd yn amlwg ym mywyd cyhoeddus tref Caernarfon o dan yr hen drefn cyn diwygiad mawr y corfforaethau yn 1835; nid oedd pleidwyr mwy selog i'r Tori Bulkeley Hughes yn lecsiwn fawr y bwrdeisdrefi yn 1837 nag ef a'i fab Jonathan.

Yr oedd iddo gryn enw fel llenor a hynafiaethydd, er ei bod yn anodd erbyn heddiw gael allan ar ba seiliau sicr y safai'r gred honno, ar wahân i gyfeiriad neu ddau at ganeuon Saesneg o'i eiddo. Beth bynnag, ef yn 1849, gydag ' Eben Fardd ' a John Richards, a feirniadai'r awdl yn eisteddfod Aberffraw, a thrwy i'r ddau droi'r fantol yn erbyn 'Eben' y cafodd 'Nicander' y gadair yn hytrach nag 'Emrys,' dyfarniad a arweiniodd i ryfel papur newydd am fisoedd, a dyfarniad a gondemnir yn gyffredinol gan feirniaid diweddarach. Trafferth a gafodd 'Eben' gan Joseph Jones yn yr eisteddfod ym mis Awst, a chyda'r bwndel awdlau y Mehefin cyn hynny, ond pob rhwyddineb gan Jonathan y mab fel clerc dirprwywyr y dreth incwm pan ddaeth y bardd a'i apêl o'u blaenau yn 1856.

Bu farw 23 Mawrth 1856, a chladdwyd yn Amlwch, 28 Mawrth, ' Nicander ' yn gwasnaethu.

Awdur

• Thomas Richards, (1878 - 1962)

Ffynonellau

• R. Môn Williams, Enwogion Môn / Anglesey worthies (Bangor 1770), 50
• Figaro in Wales (Bangor 1835-36, 1843)
• Wales, a National Magazine for the English speaking parts of Wales, iii, 189, 420
• Mona Mine Records (Coleg y Gogledd), 155, 801-6, 897, 1590, 2296-441
• Llawysgrifau Vaynol yng Ngholeg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor (Coleg y Gogledd), 267, 270
• Transactions of the Aberffraw Royal Eisteddfod, 1849 including the successful poetical composition, and the essay on the principles and laws of Welsh and English syntax (Bangor 1850), xxix-xxx
• gwybodaeth gan ficer Amlwch
• gwybodaeth gan Aled Williams

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733726

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/