JONES, RICHARD ('o'r Wern '; 1772? - 1833), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd a llenor

unig fab John a Margaret Prichard, Coed-cae-du, plwyf Llanystumdwy. Cafodd dymhorau byrion o ysgol o dan Robert Jones, Rhoslan, ym Mrynengan, ac wedyn gyda John Roberts, Llanllyfni. Bu hefyd am ddwy ysbaid yn ddisgybl i Evan Richardson yn Llangybi a Brynengan. Pan oedd yn 14 oed bu gorfod arno ymroddi i waith fferm. Ymhen rhyw ddwy flynedd profodd ddeffroad meddyliol, a'i hanes wedyn oedd darllen, ehangu ei wybodaeth, ac ymddiwyllio. Yr oedd cylch ei ddarllen yn eang - hanes, hynafiaethau, barddoniaeth (fel y dengys ei waith yn dilyn dosbarthiadau ' Dafydd Ddu Eryri ' yn Llanystumdwy) yn ogystal â materion gwleidyddol a chymdeithasol. Er iddo, meddir, gael y cynnig i fyned yn gyfreithiwr, dechreuodd bregethu yn y flwyddyn 1794. Bu ef a'i deulu yng Nghoed-cae-du hyd 1816 - y flwyddyn yr ordeiniwyd ef - ac, wedi iddynt fod rhyw dair blynedd yn Llwynimpia, Clynnog Fawr, symudwyd i'r Wern, Llanfrothen, ac wrth y lle hwnnw y cysylltwyd ei enw rhagllaw.

Daeth y Wern yn gartref i grefydd. Credai Richard Jones fwy mewn ysgol Sul a Beibl agored nag mewn dogma o eiddo dynion, a bu'n werth ganddo wneuthur dau holwyddoreg o ddwy ris ar y Beibl. Ceir amryw o'i gynhyrchion yn Seren Gomer, Goleuad Cymru, a'r Drysorfa dan yr enw ' Cymro Gwyllt.' Tua'r flwyddyn 1815, yng nghyfnod poethaf y ddadl boenus ar y ' Prynedigaeth a Helaethrwydd yr Iawn,' a'i hen gyfaill, John Elias, yn cerdded yn agos iawn i'r dibyn, daliodd Richard Jones ei dir yn eofn. Ceir hanes pur lawn am y ddadl yn Cofiant John Jones, Talysarn, gan Owen Thomas, cyf. ii, 560-77. Fel pregethwr, er nad oedd na llithrig na huawdl, câi wrandawiad parod oblegid yr oedd yng nghynnwys ei genadwri gyflawnder a newydd-deb. Yn 1829, cyhoeddwyd Drych y Dadleuwr. Dywed yn y rhagymadrodd, ' Fy amcan … ydyw nid dadleu … ond ceisio dangos yr ynfydrwydd cyffredinol y mae pleidgarwch (dadleuol) yn gwyro dynion iddo.' Yn 1835 cyhoeddwyd casgliad o'i emynau dan yr enw Hymnau a Chaneuon Ysbrydol a Duwiol, dan olygiaeth John Elias. Bu farw 26 Chwefror 1833. [Ar 11 Ionawr 1772 y bedyddiwyd ef.]

Awdur

• Y Parchedig Richard Thomas, (1872 - 1950)

Ffynonellau

• D. D. Williams, Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, xviii, 46-59
• John Jones (Tremadog), Cofiant y diweddar Barch Richard Jones, gynt o Wern Llanfrothen, Swydd Feirionydd yr hwn oedd yn weinidog yr Efengyl ynghyfundeb y Trefnyddion Calfinaidd (Caerlleon 1834)
• 'Glaslyn' yn Cymru (O.M.E.), vii, 41-6
• 'Glaslyn' yn Y Traethodydd, 1906, 223-9
• J. Thickens, Emynau a'u Hawduriaid (1945), 163
• Josiah Thomas Jones, Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru (Aberdâr 1867-70), i, 655-8
• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Geirlyfr Bywgraffiadol o Enwogion Cymru (1870), 629
• Y Gwyddoniadur Cymreig (1889–96)
• J. Jones ('Myrddin Fardd'), Enwogion Sir Gaernarfon (1922)

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Richard Jones

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 61330437
• Wikidata: Q18535729

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/