JONES, SAMUEL (bu farw 1719), athro academi Ymneilltuol

Na chymysger ef â Samuel Jones o Frynllywarch. Mab oedd ef i Malachi Jones, gweinidog a ymfudodd i Bennsylfania ac a fu farw yno yn 1728. Yr oedd rhyw Malachi Jones yn weinidog yn ochrau Cymreig sir Henffordd yn 1690, ac yno fyth yn 1696 (Gordon, Freedom after Ejection); os hwn oedd tad Samuel Jones, y mae'n anodd credu gyda Gordon i Samuel gael ei eni 'yn America, tua 1680.' Gwyddys fod gan Samuel Jones ddau nai; un ohonynt oedd JEREMIAH JONES (1693 - 1724), gweinidog ac athro academi (etifeddodd academi ei ewythr Samuel) a beirniad o gryn fri yn ei ddydd ar y Testament Newydd; y mae ysgrif dda arno gan Gordon yn y D.N.B., a dywedir yn honno mai mab oedd i David Jones (a fu farw 1718) o Langollen, disgybl a mab-yng-nghyfraith (1687) i Samuel Jones, Brynllywarch. Ni ddywedir pa un ai brawd neu frawd-yng-nghyfraith i David Jones oedd Malachi Jones, ond y mae'n eglur eu bod yn fwy neu lai cyfoed; felly amheus iawn yw barn Walter Wilson (Monthly Repository, 1809) i Malachi Jones ymfudo i America 'dan orthrwm Siarl II.' Anfonwyd Samuel Jones i academi'r Fenni dan Roger Griffith. Pan droes Griffith at yr Eglwys Wladol (1702), honnir i'r academi, a Samuel Jones gyda hi, gael ei symud i Knill yn sir Faesyfed, dan ofal John Weaver, ond camsyniad yw hynny am y naill a'r llall; i Amwythig, dan addysg James Owen, yr aeth Samuel Jones, ac ar farwolaeth James Owen (1706) aeth i Brifysgol Leiden yn Holland. Dychwelodd i Brydain yn 1708, i gychwyn academi yng Nghaerloyw - fe'i symudodd yn 1712 i Tewkesbury. Lleygwr oedd Samuel Jones, ac ysgolhaig gwych, yn bennaf (ond nid yn unig) yn y clasuron a'r Hebraeg, er na chyhoeddodd unpeth. Bu iddo ddau ddisgybl enwog iawn, yr archesgob Thomas Secker a'r esgob Joseph Butler, yr athronydd. Rhydd Secker, mewn llythyr at Isaac Watts (1711), adroddiad diddorol o'r llafur a'r ysgolheictod a nodweddai'r academi hon, a chlod uchel i'r athro - ond mewn man arall dywed ei fod yn llymeitian gormod, a'i fod erbyn diwedd ei oes wedi mynd yn ddiog, ac yn afrywiog ei dymer. Y mwyaf hysbys o ddisgyblion Cymreig Samuel Jones yw Vavasor Griffiths. Ni wyddys union ddyddiad ei farw. Enw ei wraig oedd Judith Weaver (gweler Godwin, Judith - ailbriododd ag Edward Godwin); honnir yn fynych, ond ar gam, ei bod hi'n ferch i'r John Weaver uchod.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Alexander Gordon, Oxford Dictionary of National Biography
• Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, xxviii, rhifyn 3
• William Davies, The Tewkesbury Academy with sketches of its tutor and students (1914), n.d. (gwybodaeth gan Mr. Idwal Lewis, LlGC)

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/