LACY, De, arglwyddiaid Ewias, Weobley, a Llwydlo
Hanoedd WALTER, yr arglwydd 1af (bu farw 1085), o Lassy, Normandi, a rhestrir ef ymhlith arloeswyr sefydliad y Normaniaid yn rhannau isaf goror Cymru. Wedi i'w stadau Cymreig gael eu dal, yn olynol, gan ei feibion, ROGER (fe'u cymerwyd oddi arno ef yn 1094 oblegid iddo wrthryfela) a HUGH I (a fu farw yn 1121 heb aer uniongyrchol), daethant, maes o law, i feddiant ei ŵyr, GILBERT (fl. 1150), tad HUGH II (bu farw 1186), a oedd yn un o filwyr y groes ac yn un o'r gwŷr pennaf ym mlynyddoedd cyntaf concwest Iwerddon. Bu i dri mab Hugh II - WALTER, HUGH, a WILLIAM - gyswllt agos â Chymru serch mai ynglŷn â hanes perthynas Lloegr ac Iwerddon y ceir eu henwau fynychaf.
Daeth y stadau Cymreig i feddiant WALTER (bu farw 1241), mab hynaf Hugh II a Rose ' of Monmouth '. Yn ystod yr ymgyrch i Iwerddon yn 1210 bu raid iddo ddioddef dial arno gan y brenin John oblegid bod a fynnai ef yr adeg honno â helyntion Llywelyn a William de Breos, eithr yn ddiweddarach fe'i ceir yn gadarn o blaid y Goron. Yr oedd yn un o arglwyddi'r Mars a bleidiodd y brenin yn argyfwng 1215 ac a bleidiodd Harri III adeg gwrthryfel Marshal yn 1233. Ni fu HUGH, iarll 1af Ulster, mor gymodlon â'i frawd Walter. Gorfu iddo ef dreulio llawer blwyddyn yn alltud, ac efallai iddo fod am gyfnod byr yn ffoadur yng Nghymru. Mab Hugh II o ferch i Roderick O'Connor oedd WILLIAM (bu farw 1233). Priododd ef Gwenllian, merch i Lywelyn I - hithau, fel ei brawd Gruffydd, yn ffrwyth uniad anghyfreithlon a wnaethai Llywelyn cyn iddo briodi Joan, merch y brenin John. Yn ystod ei gweddwdod hir - bu farw yn 1281 - efallai iddi fyw yn Llys Gwenllian ar faenor brenhinol Ystrad Owain yng Nghimeirch, cwmwd yn sir Ddinbych, a derbyn ei chynhaliaeth o diroedd yn y gymdogaeth honno a roddwyd iddi gan ei thad ac o'i thiroedd gwaddol yn Iwerddon.
Pan ddarfu am y llinell wrywol, aeth eiddo teulu De Lacy yn y goror i berthyn, yn y 14eg ganrif, trwy briodas, i deulu Mortimer, ieirll March. Bu aelodau o'r teulu yn noddwyr hael i abatai Llanthony a S. Peter's, Caerloyw.
Awdur
- Yr Athro Thomas Jones Pierce, (1905 - 1964)
- J. E. Lloyd, A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1911), Cyf. I
- J. E. Lloyd, A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1911), Cyf. II
- Oxford Dictionary of National Biography
- Calendar of Ancient Correspondence concerning Wales (1935)
- Archaeologia Cambrensis, 1919, 292 et seq.
Ffynonellau
- Wikidata: Q1180082
Dolenni Ychwanegol
Dyddiad cyhoeddi: 1953
Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/
Mae'r Bywgraffiadur Cymreig yn cael ei ddarparu gan Lyfrgell Genedlaethol Cymru a Chanolfan Uwchefrydiau Cymreig a Cheltaidd Prifysgol Cymru. Mae ar gael am ddim ac nid yw'n derbyn cymorth grant. Byddai cyfraniad ariannol yn ein helpu i gynnal a gwella'r wefan er mwyn i ni fedru parhau i gydnabod Cymry sydd wedi gwneud cyfraniad nodedig i fywyd yng Nghymru a thu hwnt.
Ewch i'n tudalen codi arian am ragor o wybodaeth.