PRICE, THOMAS SEBASTIAN (fl. 1681-1701), Llanfyllin, hynafiaethydd ac anghydffurfiwr Pabyddol

Y mae'n debygol mai aelod ydoedd o deulu Prysiaid Eglwysegl a Llanfyllin. Dywedir mai Pabyddion oedd y Prysiaid a breswyliai yn y tŷ du-a-gwyn a adeiladwyd yn 1599 yn Llanfyllin ac a elwid ' The Hall.' Enwir Thomas Price fel un o saith anghydffurfiwr Pabyddol Llanfyllin yn 'notitia' poblogaeth esgobaeth Llanelwy (1681?). Dywedir iddo gael ei enwi'n fynych fel anghydffurfiwr o flaen y Sesiwn Fawr. Yn ôl traddodiad casglodd nifer dda o lawysgrifau a'u danfon i'r Fatican. Bu'r arglwydd Castlemaine yn llochesu dan gronglwyd yr ' Hall ' yn Llanfyllin ar ôl Chwyldro 1688. Fel hynafiaethydd perthynai Price i gylch William Maurice, Cefnybraich, Robert Davies, Llannerch, a William Lloyd, esgob Llanelwy. Safai'n gadarn dros draddodiad Sieffre o Fynwy. Yn ôl Evan Evans ('Ieuan Brydydd Hir'), ysgrifennodd i amddiffyn yr hanes Cymreig mewn atebion i'r esgob William Lloyd, 8 Rhagfyr 1681, ac i waith gan Syr George Mackenzie. Y mae llythyr ganddo yng nghasgliad Brogyntyn, 13 Mawrth 1681, yn trafod llyfrau teithio. Mewn llythyr a ysgrifennodd, 15 Mawrth 1685, pan rwystrwyd ef yn Llundain ar daith i'r Eidal a arfaethasai ar wahoddiad arglwydd Castlemaine, cyfarchai Edward Lhuyd fel ei gefnder. Yn llawysgrif NLW MS 1559B y mae ysgrif yn ei law o'i waith ei hun yn dwyn y teitl 'The Correct Annales of Brittaine,' 1688, a nifer o nodiadau amrywiol ac achau. Y mae ysgrif arall ar dywysogion Powys yn ei law yn llawysgrif Llansteffan 172. Argraffwyd dau lythyr yn ymwneud ag ef yn British Remains (Nicholas Owen 1777). Llythyr ato ef oddi wrth yr esgob Lloyd yw'r cyntaf, a chyfeiria at gopïau o groniclau wedi eu copïo gan William Maurice a ddangosasai ef i'r esgob. Yn yr ail, cyfeiria Charles Lloyd, Dolobran, at ymddiddan â'i gefnder Thomas Price o ' Lanvilling ' ynghylch darganfod America gan y Cymry. Dengys llythyr a ddanfonodd at Josiah Babington yn Llannerch, 12 Ebrill 1701, arwyddion llesgedd neu henaint. Trafod safle Mediolanum (Meifod yn ei farn ef), y Pymtheg Llwyth, coelcerthi noswyl yr Holl Saint, a Llywodraeth Prydain, y mae. Yr oedd un o lawysgrifau herodrol Downing wedi ei gwneuthur ganddo yn y lliwiau priodol, tua chyfnod Siarl II, meddir. Ystyriai Edward Lhuyd fod ganddo beth dysg a medr, nad oedd ganddo ddim didwylledd, ac mai prin oedd ei farn.

Awdur

• Evan David Jones, (1903 - 1987)

Ffynonellau

• Williams, 'Hist. of Llanfyllin', Collections Historical and Archaeological relating to Montgomeryshire, iii, 54-5
• R. Williams, Montgomeryshire Worthies (1894), 252
• G. J. Williams, Llythyrau at Ddafydd Jones o Drefriw 27-8
• Handlist of Manuscripts in the National Library of Wales, i
• Cylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, v, 199-206
• Reports on Manuscripts in the Welsh Language (Historical Manuscripts Commission 1898–1910)
• N. Owen, British Remains; or, A collection of antiquities relating to the Britons: comprehending I. A concise history of the Lords Marchers …; II. The arms of the ancient nobility and gentry of north Wales; III. A letter of Dr. Lloyd, Bishop of St. Asaph's, concerning Jeffrey of Monmouth's History: IV. An account of the discovery of America by the Welsh …; V. A celebrated poem of Taliesin, translated into Sapphic verse; to which are also added, memoirs of Edward Llwyd, antiquary (Llundain 1777)
• Cambrian Register (1795–1818), i, 325-8
• N.L.W. Brogyntyn Correspondence, 1517
• Hugh Owen (gol.), Additional Letters of the Morrises of Anglesey (1735-86) (London 1947-9)
• R. T. Gunther, Early Science in Oxford, xiv
• N.L.W. Cofysgrifau'r Eglwys yng Nghymru yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru (St Asaph)

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20804805

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/