WILLIAMS, WILLIAM (1717 - 1791), clerigwr Methodistaidd, awdur, ac emynydd

Ganwyd yn 1717 yn y Cefncoed, Llanfair-ar-y-bryn, Sir Gaerfyrddin, mab John a Dorothy Williams. Yr oedd ei dad yn henuriad llywodraethol yn eglwys Annibynnol Cefnarthen. Addysgwyd ef, gyda'r bwriad o fod yn feddyg, yn athrofa Llwynllwyd; ac yn ystod ei dymor yno cafodd dröedigaeth o dan weinidogaeth Howel Harris ym mynwent Talgarth. Ymunodd â'r Eglwys Sefydledig ac ordeinwyd ef yn ddiacon yn 1740; bu'n gurad i Theophilus Evans yn Llanwrtyd, Llanfihangel, a Llanddewi Abergwesyn hyd 1743. Bu mewn helbul yn llys yr esgob ac o ganlyniad gwrthododd esgob Tyddewi ei ordeinio'n offeiriad yn 1743. Ymfwriodd gydag eraill, megis Daniel Rowland a Peter Williams, i'r mudiad Methodistaidd, a daeth yn un o brif arweinwyr y mudiad hwnnw yng Nghymru. Priododd c. 1748, â Mary Francis o Lansawel ac aeth i fyw i hen gartref ei fam ym Mhantycelyn. Bu WILLIAM, ei fab hynaf, yn gurad yng Nghernyw am flynyddoedd; ei ail fab oedd John Williams. Bu'n arolygu seiadau, teithio a phregethu dros Gymru bwygilydd ar hyd ei oes. Bu farw 11 Ionawr 1791, a chladdwyd yn Llanfair-ar-y-bryn.

' Williams Pantycelyn' oedd prif emynydd y deffroad Methodistaidd yng Nghymru, a gellir priodoli llawer o lwyddiant Methodistiaeth Gymreig i'r bri a fu ar ganu ei emynau. Cyhoeddwyd y rheini yn llyfrau a llyfrynnau yn y drefn a ganlyn: Aleluia (yn chwech o rannau rhwng 1744 a 1747, ac yn gyfrol yn 1749 ); Hosanna i Fab Dafydd (yn ddwy ran, 1751 a 1754, a chasgliad Saesneg, Hosannah to the Son of David, 1759); Rhai Hymnau a Chaniadau Duwiol, 1757; Caniadau … y Môr o Wydr, 1762 (ac argraffiadau eraill yn 1763, 1764, a 1773 ); Ffarwel Weledig (yn dair o rannau, 1763, 1766, a 1769, ac yn gyfrol dan y teitl Haleluia Drachefn, c. 1790); Gloria yn Excelsis (yn ddwy ran, 1771 a 1772 , ynghyd â chasgliad Saesneg o'r un enw, 1772); Ychydig Hymnau, 1774; a Rhai Hymnau Newyddion (tri o gasgliadau bychain yn 1781 , 1782 , a 1787 ). Bu'r emynau hyn yn bwysig nid yn unig i fywyd crefyddol y genedl ond yn gyfraniad gwerthfawr i'w diwylliant llenyddol.

Canodd ddwy gân fawr hefyd, sef Golwg ar Deyrnas Crist, 1756 (ail arg. 1764), a Bywyd a Marwolaeth Theomemphus , 1764 (ail arg. 1781). Y mae'r gyntaf yn ymgais ar gân i fwrw golwg dros y bwriadau dwyfol yn y greadigaeth, a'r ail yn astudiaeth o ymdaith enaid yn y byd yn ei holl brofiadau. Canodd tua 28 o farwnadau, rai ohonynt yn bur gyffredin, ac eraill - megis y rhai i Lewis Lewis, Grace Price, Howel Harris, a Daniel Rowland - yn codi i dir uchel ar adegau. Cyhoeddodd nifer o lyfrau mewn rhyddiaith, sef Llythyr Martha Philopur , 1762, ac Atteb Philo-Evangelius , 1763; Crocodil Afon yr Aipht , 1767; Tri Wyr o Sodom - math ar nofel, 1768; Liber Miscellaneorum, 1773; Ductor Nuptiarum: Neu, Gyfarwyddwr Priodas , 1777; Templum Experientiae Apertum , 1777; a Pantheologia, Neu Hanes Holl Grefyddau'r Byd - gwaith llafurus a gyhoeddwyd yn rhannau rhwng 1762 a 1778. Nid oes ofod i sôn am ei drosiadau o'r Saesneg a mân lyfrau a llyfrynnau eraill ar gân ac mewn rhyddiaith. Ceir ei enw ar agos i 90 o lyfrau a llyfrynnau rhwng 1744 a 1791, ac fe ddengys hynny faint ei lafur llenyddol. Ar gyfrif ei emynau y cofir amdano heddiw, ond ymddiddorir o'r newydd yn ei farddoniaeth yn gyffredinol, yn ogystal ag yn ei ryddiaith. Ef oedd bardd rhamantus cyntaf Cymru, ac fel y cyfryw bu ei ddylanwad yn drwm ar ei gyfoeswyr ac ar y rhai a ddaeth ar ei ôl.

Awdur

• Y Parchedig Gomer Morgan Roberts, (1904 - 1993)

Ffynonellau

• Y Drysorfa, Ionawr 1813
• Edward Morgan, Ministerial Record or, Brief account of the great progress of religion under the ministry of Rev. W. Williams, of Pantycelyn, Carmarthenshire (Llundain 1847)
• J. R. Kilsby Jones, Holl weithiau prydyddawl a rhyddieithol y diweddar Barch. William Williams, Pant-y-Celyn (Llundain 1867)
• N. Cynhafal Jones, Gweithiau Williams Pant-y-Celyn (Treffynnon 1887), i
• Cylchgrawn Cymdeithas Hanes y Methodistiaid Calfinaidd, iii, 35; xxxiii, 2
• J. H. Davies, Rhestr o lyfrau gan y Parch William Williams Pantycelyn a argraffwyd rhwng 1744 a 1800 (Caerfyrddin 1918)
• Saunders Lewis, Williams Pantycelyn (Llundain 1927)
• ceir manylion am bob ffynhonnell yn y llawysgrifau, etc., yn G. M. Roberts, Y Pêr Ganiedydd [Pantycelyn]. Cyfrol 1 Trem ar ei fywyd; Cyfrol 2: Arweiniad i'w waith (Aberystwyth 1949, 1958)
• gweler hefyd yr erthygl ar Williams, Roger (1667-1730)

Darllen Pellach

• Archifau LlGC: NLW MS 77A: Barddoniaeth
• Archifau LlGC: NLW MS 78A: Emynau
• LlGC: Gweithiau Print Williams Williams, Pantycelyn
• J. Morgan Jones a W. Morgan, Y Tadau Methodistaidd (1895-1897), i, 141-178
• Coflein: William Williams Pantycelyn tomb and memorial, Llanfair ar y Bryn
• Coflein: Williams Pantycelyn Memorial Chapel, English Presbyterian and Calvinistic Methodist, Llandovery
• Stephen James Turner, Theological themes in the English works of Williams Pantycelyn, M.Th. Thesis, Univeristy of Wales Aberystwyth, 1982
• Erthygl Wicipedia: William Williams Pantycelyn

Sain a Ffilm

• Teledu Annibynwyr: Wiliam Williams Pantycelyn

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 70325554
• Wikidata: Q3397600

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/