THOMAS, OLIVER (1598 - 1653?), clerigwr Piwritanaidd ac awdur

Ceir dau ŵr cyfoes o'r enw hwn yn raddedigion o Rydychen ac yn frodorion o Sir Drefaldwyn, ond ymddengys yn sicr mai'r 'bonheddwr' a gofrestrwyd yn Hart Hall (coleg Hertford yn awr) yn Nhachwedd 1616, yn 18 oed, ac a raddiodd yn B.A. (1620), ac M.A. (1628), yw'r gŵr sydd a wnelom ni ag ef. Daliai'r gŵr arall fywoliaethau yn Sir Benfro, ond â gororau gogledd ddwyreiniol Cymru y cysylltid gwrthrych yr ysgrif hon drwy gydol ei yrfa. Ceir yr ychydig a wyddys am ei yrfa yng nghyfrolau Thomas Richards, Puritan Movement in Wales a Religious Developments in Wales. Yn 1629 yr oedd yn Wrecsam, lle y clywodd Arise Evans ef yn pregethu. Yn 1647 ceir Oliver Thomas o Groesoswallt yn cynorthwyo Rowland Nevett yn swydd Salop, ac yn cael ei gyfrif yn addas i fod 'in Second Classis in Salop '. Yr oedd yn un o'r cymeradwywyr tan Ddeddf Taenu'r Efengyl yng Nghymru, Chwefror 1649/50, a rhywbryd cyn 14 Mai 1650 cafodd fywoliaeth Llanrhaeadr-ym-Mochnant. Bu yno hyd 1653. Dywed Dr. Richards iddo farw, yn ôl pob tebyg, yn y flwyddyn honno, ond yn bendant rywbryd cyn Ebrill 1657. Dywed Anthony Wood mai yn Felton, swydd Salop, y bu farw

Ef oedd awdur Catechism (gydag Evan Roberts, 1640, a Drych i dri math o bobl, c. 1647 (ail argraffwyd gan Stephen Hughes yn y gyfrol gyfansawdd, Tryssor i'r Cymru, 1677). Gellir yn hyderus briodoli iddo hefyd, Car–wr y Cymru , a gyhoeddwyd yn ddienw yn 1630 (sawl argraffiad hyd at 1766), catecism o ddeuddeng tudalen i blant, a'r gyfrol fwy o lawer, Car–wr y Cymru , 1631 (ail argraffwyd gan Stephen Hughes yn ei Cyfarwydd-deb i'r Anghyfarwydd , 1677), a argraffwyd o'r newydd gan Brifysgol Cymru yn 1930. Priodolir y gyfrol hon iddo gan Anthony Wood (Athenae Oxonienses, arg. 1691, i, 860), ar sail tystiolaeth un o gyfoedion Thomas, sef Michael Roberts a fu farw 1679, gan Stephen Hughes yn Tryssor (1677), a chan Moses Williams yn ei restr o lyfrau printiedig Cymraeg (1717). Yr oedd rhyddiaith Gymraeg Oliver Thomas yn odidog.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• Anthony Wood, Athenae Oxonienses (1813–20)
• T. Richards, op. cit. (mynegion)
• J. Ballinger, rhagymadrodd i arg. 1930 o Car-wr y Cymru. Yn annog ei genedl annwyl a'i gyd-wladwyr er mwyn Crist a'u heneidiau i chwilio yr Ysgrythyrau yn ol gorchymyn Crist (Llundain 1631), ond noder y feirniadaeth gan G. J. Williams yn Y Llenor: cylchgrawn chwarterol dan nawdd cymdeithasau Cymraeg y colegau cenedlaethol, 1930, 251-2
• Journal of the Welsh Bibliographical Society, iv, 262-5

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Oliver Thomas

Gweithiau

• William Perkins, Vavasor Powell, Oliver Thomas, Cyfarwydd-deb i'r anghyfarwydd, sef, Llyfr yn cynnwys, 1 Agoriad byrr ar Weddi'r Arglwydd: 2 Ymddidanion rhwng y Carwr a'r Cymro: 3 Ymddiddanion rhwng Crist a'r Publican, rhwng Crist a'r Pharisead, a rhwng Crist a'r Credadyn ammheus, sef canwyll Crist. 4 Amryw reolau duwiol (Llundain 1677)
• Oliver Thomas, Vavasor Powell, Drych, y Cristion: neu Gadwedigol Ffydd, wedi ei Datgyddio mewn Ymddiddanion. I. Rhwng y Carwr a'r Cymro: Iw Gymell i Addoli Duw yn ei Dy. II. Rhwng Iesu a'r Publican. I Gyfarwyddo y Pechadur sy'n gweled ei Anheilyngdod. III. Rhwng Iesu a'r Pharisaeaid. I Argyhoeddi y Rhagrithiwr, sy'n pwyso ar waith ei hun. IV. Rhwng Iesu a'r Credadyn Ammheus. I Gysuro y Gwir Gristion (Dublin 1766)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 49098084
• Wikidata: Q19325030

Dyddiad cyhoeddi: 1970

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/