ELLIS, THOMAS (1625 - 1673), offeiriad a hynafiaethydd

Mab Griffith Ellis o Ystumllyn ger Cricieth. Cafodd ei addysg yn Rhydychen, lle y daeth yn gymrawd o Goleg Iesu. Yr oedd yn aelod o'r coleg pan ddaeth y profwyr Piwritanaidd yno yn 1648; pan ofynnwyd iddo a oedd am ymostwng i awdurdod y Senedd yn rhin ymweliad y profwyr, dywedodd na fedrai heb beryglu daioni ei enaid. Yn ddiweddarach ymostyngodd, penodwyd ef yn gymrawd yr ail waith yn 1649, cafodd swydd 'Censor' yn ogystal, ac yr oedd ar y pen blaen yn ymosod ar Dr. Michael Roberts, y prifathro newydd a'r rhagrithiwr Piwritanaidd. Yn 1660 adferwyd yr hen brifathro, Francis Mansell, a phenodwyd Ellis yn is-brifathro. Siomwyd ef yn fawr na chafodd le Mansell yn 1661, ac anaml y gwelid ef o gylch y coleg. Ar ôl marw Dr. John Ellis, perthynas iddo yn ôl pob hanes, penodwyd ef yn rheithor Dolgellau yn 1666, ac yno y bu hyd ei farwolaeth yn 1673. Yr oedd i Ellis enw uchel fel hynafiaethydd, a dyfnheid yr argyhoeddiad hwnnw gan y wybodaeth ei fod yn gyfaill mawr â Robert Vaughan o'r Hengwrt. Yn anffodus, cymylwyd llawer ar yr enw hwn yn ystod ei fywyd ef ei hun, gan ei resymau tila dros beidio â chyhoeddi argraffiad newydd o Historie Dr. David Powell, a oedd yn barod ganddo; yn ein hoes ni (drwy farn y diweddar Syr John Edward Lloyd) cymylwyd mwy ar ei enw da gan y gred nad ef oedd gwir awdur y Memoirs of Owen Glendower, a briodolid iddo, ond Robert Vaughan - mai copïwr yn unig oedd Ellis, neu arolygwr ar y gorau.

Awdur

• Thomas Richards, (1878 - 1962)

Ffynonellau

• J. E. Griffith, Pedigrees of Anglesey and Carnarvonshire Families (1914), 265
• Jesus College Manuscripts
• Hardy, Jesus College (1899), 121-4, 129-30
• M. Burrows, The Register of the Visitors of the University of Oxford, 1647–58 (1881), 99-100
• Wynne MSS. (All Souls) 239 (578), 240 (512-6)
• Trafodion Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, 1922-3, 1-110
• J. E. Lloyd, Owen Glendower / Owen Glyn Dwr (Oxford 1931), 147-9

Gweithiau

• John Price, Caradog o Lancarfan, Humphrey Llwyd (gol.), David Powell (gol.), Thomas Ellis (gol.), Robert Vaughan (gol.), A description of Wales (Oxford 1663)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 48049531
• Wikidata: Q7789331

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/