PHILLIPPS, Syr THOMAS (1792 - 1872), barwnig (cr. 27 Gorffennaf 1821), hynafiaethydd, casglwr llawysgrifau, dogfennau, llyfrau, etc.

Ganwyd 2 Gorffennaf 1792 yn 32 Cannon Street, Manceinion, mab Thomas Phillipps (aelod o deulu a ymsefydlasai ers amser yn Broadway, sir Worcester) a Hanna Walton. Cafodd ei addysg yn ysgol Rugby ac yn University College, Rhydychen (B.A. 1815, M.A. 1820). Yn 1818 etifeddodd holl eiddo ei dad, yn cynnwys stad Middle Hill, sir Worcester.

Er yn fachgen buasai'n casglu'n ddyfal a chan fod ganddo ddigon o foddion bu'n hawdd iddo adael i'r gwanc casglu llawysgrifau, dogfennau, etc., gynyddu a pharhau i gynyddu. Dywed ef ei hunan paham yr oedd yn ofynnol casglu, ac ychwanega hefyd ei fod yn dilyn esiamplau y casglwyr mawr hynny, Syr Robert Cotton a Syr Robert Harley. Rhydd y D.N.B. fanylion am yrfa Syr Thomas Phillipps ac am y casgliadau niferus, gwerthfawr, ac amrywiol a bwrcasodd - bu'n crynhoi casgliadau a chyfrolau a dogfennau unigol (a llyfrau printiedig) o wahanol wledydd yn Ewrop a Phrydain (cafodd un o lawysgrifau gwaith ' Gerallt Gymro ' o'r Iwerddon); rhaid cyfyngu'r erthygl hon (gan i'r casgliad llawysgrifau rifo dros 60,000 o eitemau) a chyfeirio'n fras yn unig at gynnwys Cymreig y llyfrgell. Dechreuwyd gwerthu'r casgliad yn 1886 (ac nid ydys eto wedi gorffen gwerthu).

Yn 1895 prynwyd rhai o'r llawysgrifau Cymreig gan Lyfrgell Tref Caerdydd (gweler Reports on MSS. in the Welsh Language, Cardiff, ac adroddiadau printiedig pwyllgor Llyfrgell Dinas Caerdydd); yn eu plith yr oedd un o lawysgrifau llenyddol cynharaf Cymru, sef ' Llyfr Aneirin,' a ddaeth i feddiant Syr Thomas trwy Thomas Price ('Carnhuanawc') ac eraill (gweler Bulletin of the Board of Celtic Studies, xi, 109-12) wedi iddo grwydro o lyfrgell Hengwrt (gweler Robert Vaughan, Hengwrt). Rhoes Syr John Williams 108 o lawysgrifau Cymreig Middle Hill i'r Llyfrgell Genedlaethol, yn eu plith lawysgrifau Edward Jones ('Bardd y Brenin'); at y 108 hyn ychwaneger bellach (1951) y rhai canlynol: NLW MS. 1366, 1381, 1383, 1396, 1405-8, 1431, 1478, 1540, 1542, 3643, 3646, 5009, 5025-7, 5031, 5037, 5041-2, 7851, 12390-2, 14839-40.

Er mwyn hwylustod i ysgolheigion sefydlodd Syr Thomas Phillipps, c. 1822, ei wasg argraffu breifat ei hun yn Broadway Tower ar stad Middle Hill; yn 1862 symudwyd y llyfrgell a'r wasg i Thirlestaine House, Cheltenham. Cafwyd llu o gyhoeddiadau o'r wasg hon yng nghwrs y blynyddoedd, amryw ohonynt o ddiddordeb Cymreig - achau, rhestrau siryfion ac ustusiaid heddwch, siarteri, etc. Dyma esiamplau: Barddoniaeth gan hen awdwyr or Ancient Welsh poetry ; A Catalogue of the Manuscripts in Llannerch Library, taken June 21st 1787 ; Manuscripts at Porkington, the seat of William Ormsby Gore Esq. near Oswestry, co. Salop ; Will of Sir Richard Philipps, Bart., Baron Milford . (Dywedir fod Syr Thomas yn hawlio perthynas â rhai o deuluoedd 'Philipps' Sir Benfro a de-orllewin Cymru.) Gwyddys ei fod yn awyddus ar un adeg i'r casgliad gael cartref parhaol yng Nghymru ac iddo ymgynghori ag awdurdodau trefol Abertawe; tybiodd hefyd y gellid ail-doi castell Maenor Bŷr (Manorbier) yn Sir Benfro er mwyn gwneuthur y lle hwnnw yn addas i'w dderbyn.

Bu farw yn Thirlestaine House ar 6 Chwefror 1872 a'i gladdu yn hen eglwys Broadway; gadawsai'r plasty a'r llyfrgell, etc., i'w drydedd ferch o'r wraig gyntaf. Gweler hefyd yr erthygl, John Rowland ('Giraldus').

Awdur

• Syr William Llewelyn Davies, (1887 - 1952)

Ffynonellau

• Oxford Dictionary of National Biography, a'r ffynonellau a roddir yno
• Catalogus Librorum Manuscriptorum in Bibliotheca Phillippica D. Thomae Phillipps, bt., impressum Typis Medio-Montanis, 1837-1871 (London 1824)
• catalogiau ffyrm Sotheby (Llundain)
• Catalogue of Printed Literature in the Welsh Department, Cardiff Free Libraries (1898)
• English Collectors of Books and Manuscripts (1530-1930) and their marks of ownership
• 'rhagair' i William H. Robinson, A Selection of Precious Manuscripts, Historic Documents and Rare Books, the majority from the renowned collection of Sir Thomas Phillipps, Bt., 1792-1872 … offered for sale by William H. Robinson, etc (London 1950)
• A. N. L. Munby, Phillipps Studies
• A. N. L. Munby, Portrait of an Obsession: The Life of Sir Thomas Phillipps, the World's Greatest Book Collector (New York 1967)

Gweithiau

• Thomas Phillipps, Manuscripti Codices: Abbatiae Sancti Eligii. Circa Ann. 1778
• Thomas Phillipps, Catalogus Bibliothecae Monasterii Corbeiensis: codex soeculi XI (1828?)
• Thomas Phillipps, A catalogue of the manuscripts in the archives at Lille. 1828 (Middle Hill Press 1828?)
• Thomas Phillipps, MSS. in Edward's Sale 1815: With the purchasers names
• Thomas Phillipps, Index to the inquisitions post mortem, for the reign of Henry VII (Worcestershire c.1856)
• Thomas Phillipps, Welsh pedigrees Ex Rotulis Walliae, in the Tower of London (Middle Hill Press 1868)
• Thomas Phillipps, Cartularium S. Johannis Bapt de Caermarthen (Cheltenham 1865)
• Thomas Phillipps, Cartæ Baroniæ de Kemeys, in Com. Pembroke (Worcestershire 1841)
• Thomas Phillipps, Mansell records
• Thomas Phillipps (gol.), Glamorganshire Pedigrees: From the mss. of Sir Isaac Heard, Knt., Garter King of Arms (Worcester 1845)
• Thomas Phillipps, George Owen, Pedigree of Wogan of Bouleston, Co. Pembroke (from George Owen's MSS, at Middle Hill, No. 12380, in 1860) (Middle Hill Press c.1867)
• Thomas Phillipps, Excerpta ex Cartul. Cath. St. David (Worcester c.1840)
• Joseph Ayloffe, Thomas Phillipps, 1489 Cartae Antiquae in the Tower (vide Ayloff's catalogue): Index of those which are printed (Middle Hill Press 1846)
• Thomas Phillipps, Index to the inquisitions post mortem, for the reign of Henry VIII (Middle Hill Press c.1856)
• Thomas Phillipps, Index to the inquisitions post mortem, for the reign of Edward VI (Middle Hill Press c.1857)
• Thomas Phillipps, Index to the inquisitions post mortem, for the reign of Philip & Mary (Middle Hill Press c.1860)
• Thomas Phillipps, Index to the inquisitions post mortem, for the reign of James I (Middle Hill Press c.1861)
• Thomas Phillipps, Index to the inquisitions post mortem, for the reign of Elizabeth, part I (Middle Hill Press c.1864)
• Thomas Phillipps, Index to the inquisitions post mortem, for the reign of Elizabeth, part II (Middle Hill Press c.1864)
• Thomas Phillipps, Index to the inquisitions post mortem, for the reign of Charles I (Middle Hill Press c.1867)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 73979081
• Wikidata: Q2147709

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/