REES, HENRY (1798 - 1869), gweinidog enwocaf y Methodistiaid Calfinaidd yn ei gyfnod

Ganwyd 15 Chwefror 1798 yn Chwibren Isaf, Llansannan, sir Ddinbych, mab hynaf David ac Ann Rees; brawd iau ydoedd William Rees ('Gwilym Hiraethog'). Bu yn yr ysgol yn Llansannan am dair blynedd, a bu'n gwasnaethu yn Syrior, fferm a berthynai i Thomas Jones, Dinbych. Yn 1814 ymwelodd â'r Bala i geisio'r Geiriadur Ysgrythyrol gan Thomas Charles, ac yn nhŷ Charles cyfarfu hefyd â John Elias - yr unig dro i'r tri arweinydd enwog yma i'r Methodistiaid Calfinaidd gyfarfod.

Dechreuodd Henry Rees bregethu tua diwedd 1818, a phrofodd ar unwaith y meddai ddoniau nodedig o ddisglair yn y pulpud - gwrando arno'n pregethu a fu'r achos i John Jones, Talsarn, ei roddi ei hun i'r weinidogaeth. Bu yn ysgol T. Lloyd, Abergele, 1819-21. Yn 1820 derbyniwyd ef yn bregethwr. Yn 1821 aeth i Amwythig yn brentis o lyfr-rwymydd, a bu'n gwasnaethu'r eglwys Gymraeg yno ar y Suliau a chael bwyd, dillad, a llety yn gydnabyddiaeth. Y pryd hwn bu mewn ysgol yn Dorrington er mwyn ymberffeithio mewn Saesneg. Datblygodd yn bregethwr nodedig o ddifrif, galluog, ac effeithiol, a deuai galwadau'n ddi-dor iddo o bob rhan o Gymru. Pregethodd yn y gymdeithasfa yn y Bala yn 1822 ac wedi hynny'n rheolaidd, gydag ychydig eithriadau, yng nghyfarfodydd y gymdeithasia hyd ddiwedd ei oes. Ymroddodd i astudio gweithiau'r Piwritaniaid, yn enwedig eiddo'r Dr. John Owen. Ordeiniwyd ef yn y Bala ym Mehefin 1827. Priododd Mary Roberts, Amwythig, 20 Tachwedd 1830, a bu iddynt bedwar o blant. Bu tri o'r plant farw yn eu babandod, eithr tyfodd y bedwaredd Ann, i fyny ac ymbriododd â Richard Davies (1818 - 1896). Symudodd i Lerpwl, Nadolig 1836, a gweinidogaethodd yno i'r Methodistiaid Calfinaidd a oedd ganddynt nifer o eglwysi. Yn ddiweddarach daeth i gysylltiad nes ag eglwys Chatham Street. Yn 1839 ymwelodd ag America. Yn 1843 cymerodd ran flaenllaw yn y gwrthwynebiad a oedd yng Nghymru i Fesur Addysg y flwyddyn honno. Yn 1857 bu yn yr Almaen yng nghyfarfod y Cynghrair Efengylaidd yn Berlin. Cydnabyddid ef ers llawer o amser bellach fel prif arweinydd y Methodistiaid Calfinaidd yng Nghymru; bu'n llywydd cymdeithasfa'r gogledd yn 1855-6 a thrachefn yn 1867; ac yn 1864 penodwyd ef yn llywydd y gymanfa gyffredinol gyntaf. Gan lawer o bobl abl i farnu ystyrid ef y gweinidog mwyaf duwiolfrydig a'r pregethwr perffeithiaf a adnabuasent. Ysgrifennodd amryw erthyglau i'r Traethodydd a chylchgronau eraill. Cyhoeddwyd dwy gyfrol o'i bregethau. Bu farw yn Benarth, Dyffryn Conwy, 18 Chwefror 1869, a chladdwyd ef yn Llantysilio, Môn.

Awdur

• Y Parchedig Griffith Wynne Griffith, (1883 - 1967)

Ffynonellau

• Owen Thomas, Cofiant y Parchedig Henry Rees yn cynnwys casgliad helaeth o'i lythyrau (Wrecsam 1891), Cyfrol I; Cyfrol II
• Owen Thomas, Cofiant y Parchedig John Jones, Talsarn: mewn cysylltiad a hanes duwinyddiaeth a phregethu Cymru (Wrexham 1874), 922-38
• Y Gwyddoniadur Cymreig (1889–96), viii, 735-42
• Hughes, Methodistiaeth Cymru (1851–6)
• A. M. Davies, Life and Letters of Henry Rees (Bangor 1904)
• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Roger Edwards, Y diweddar Barchedig Henry Rees yn Y Drysorfa, Ebrill 1869, tt.121-131
• W. Rees, 'Fy nhad', yn Y Traethodydd, Gorffennaf 1856
• W. Rees, Atgofion Mebyd a Ieuenctid
• W. Rees, Rhyddweithiau Hiraethog sef, casgliad o weithiau llenyddol, ii, 131-45
• W. Rees, Cathlau Henaint yn cynwys can o'r gwely a'r gongl, neu awdl foliant y bardd yn ei gystudd; yn nghyda'r goffaon hiraethlon am ei ddiweddar frawd, y Parch. Henry Rees, Liverpool, (yr olaf yn Saesoneg,) a chaniadau eraill

Darllen Pellach

• Jane Hughes, Galar-gan am y diweddar Barch. Henry Rees, Liverpool
• Owen Jones, Some of the great preachers of Wales (London 1885)
• Erthygl Wicipedia: Henry Rees

Delweddau

• John Thomas, Revd Henry Rees (1798-1869)
• John Thomas, Revd Henry Rees (1798-1869)
• John Thomas, Rev. Henry Rees
• John Thomas, Rev. Henry Rees
• John Thomas, Rev. Henry Rees
• Y Parch. Henry Rees
• Rev. Henry Rees
• Parch. H. Rees
• John Thomas, Revd Henry Rees (1798-1869)
• Robert Humphreys, Rev. Henry Rees
• J. C. Napper, Rev. Henry Rees
• Rev.Henry Rees
• D. Jones, Rev. H. Rees
• John Thomas, Er cof am y Parch. Henry Rees, Liverpool bu farw Chwefr. 18ed 1869. 72 oed
• John Thomas, Chwibren Isaf, Llansannan, old home of Henry & William Rees

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 14421080
• Wikidata: Q18535889

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/