JONES, CADWALADR (1783 - 1867), gweinidog gyda'r Annibynwyr a golygydd cyntaf Y Dysgedydd

Ganwyd Mai 1783 yn y Deildre Uchaf, Llanuwchllyn, unig blentyn John a Dorothy Cadwaladr. Ni bu ei rieni erioed yn perthyn i'r Ymneilltuwyr ac nis cyfrifid yn grefyddwyr amlwg - at yr Eglwys Sefydledig y gogwyddent. Yr oedd ef yn 11 oed pan ddaeth Dr. George Lewis yn weinidog i Lanuwchllyn, ac ef a'i derbyniodd yn aelod yn yr Hen Gapel yn 1803. Dechreuodd bregethu yn 1806, a derbyniwyd ef yr un flwyddyn i athrofa Wrecsam. Ar ei draul ei hun yr aethai yno, gan dreulio'r haf gartref ar y fferm. Yr oedd 'Williams o'r Wern' a Michael Jones yn gyd-fyfyrwyr ag ef am ran o'r amser. Ym Mai 1811 urddwyd ef yn olynydd i'r Parch. Hugh Pugh, y Brithdir. 'Yr oedd cylch gweinidogaeth H. Pugh yn cyrhaeddyd o'r Garneddwen i Abermaw, ac o Fwlch Oerddrws i ucheldiroedd y Ganllwyd.' Rhoes Cadwaladr Jones i fyny ofalu am Lanelltyd a'r Cutiau yn 1818 a'r Brithdir a Rhydymain yn 1839, gan gyfyngu ei waith i Ddolgellau ac Islaw'r Dref hyd 1858. Ar ôl hynny hyd ei farwolaeth yn 1867 cydlafuriai â'r Parch. E. Davies, Trawsfynydd, yn Llanelltyd, a chyda'r Parch. R. Ellis, Brithdir, yn Nhabor. Claddwyd ef ym mynwent y Brithdir.

Adnabyddid ef fel 'Yr Hen Olygydd' gan iddo olygu Y Dysgedydd o 1821 hyd 1852. Daeth y rhifyn cyntaf allan yn Nhachwedd 1821 dan yr enw Y Dysgedydd Crefyddol. Ychydig cyn hynny cyhoeddasai bamffled yn dwyn y teitl Amddiffyniad o'r Ymneillduwyr, mewn Llythyr at y Parchedig John Elias; yn cynnwys Sylwadau ar ei Lythyr o Ganmoliaeth i Bregethu Mr. Hurrion ar Brynedigaeth, 1821 (gweler Cofiant J. Jones, Talsarn, 470). Ymddengys i John Elias ymosod ar yr Annibynwyr oherwydd eu daliadau athrawiaethol, a hyn, ond odid, fu'n achlysur cychwyn Y Dysgedydd gan nifer o weinidogion amlwg yr Annibynwyr ac iddynt ddewis Cadwaladr Jones yn olygydd. Daeth y cyfnodolyn yn arbennig yn faes ymryson ar bynciau diwinyddol. Profodd ei hun yn olygydd medrus a doeth; eto, yr oedd yn annibynnol iawn ei feddwl, ac yn bur benderfynol ei ysbryd (gweler 'Ap Vychan,' Cadwaladr Jones , 138). Er mai 'mab ysbrydol' y Dr. George Lewis ydoedd, eto 'daeth yn gefn i Michael Jones ym mrwydr y Sistemau yn y genhedlaeth nesaf' (gweler Jenkins, Hanes Cynulleidfa Hen Gapel Llanuwchllyn, 113). Rhyddfrydiaeth a gefnogai mewn gwleidyddiaeth er nad oedd ei ddatganiad yn ddigon pendant gan amryw o'i gyd- Annibynwyr.

Awdur

• Y Parchedig Richard Griffith Owen, (1890 - 1973)

Ffynonellau

• Ap Vychan, Cadwaladr Jones, Dolgellau ei fuchedd, ei weinidogaeth, ei ddefnyddioldeb cyffredinol, a phrif linellau ei nodweddiad (Liverpool 1870)
• R. T. Jenkins, Hanes Cynulleidfa Hen Gapel Llanuwchllyn (1937), 111, 113, 115, 143, 180
• R. T. Jenkins, Hanes Cymru yn y Bedwaredd Ganrif ar Bymtheg, Cyfrol 1, 1789-1843 (Caerdydd 1933), 96
• Album Aberhonddu … o'r flwyddyn 1755 hyd 1880 (1898), 53
• Hanes Eglwysi Annibynnol Cymru, i, 457

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Cadwaladr Jones

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20732680

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/