Cyflwyno Prosiect Amrywedd y Bywgraffiadur Cymreig
    
    
    
        - Prif amcan y Project Amrywedd yw gwella’r gynrychiolaeth o amrywedd hanes Cymru, gyda ffocws arbennig ar rhywedd, ethnigrwydd a sut yr ydym yn meddwl am ymerodraeth, trefedigaethedd a chaethwasiaeth.
 
    
    
    Y sefyllfa ar hyn o bryd
    
    
        - Mae’n wir dweud bod yr angen i adolygu’r Bywgraffiadur Cymreig wedi bodoli ers sbel oherwydd datblygiadau mewn ysgolheictod. Mae newidiadau mewn agweddau a’r symudiad ‘Black Lives Matter’ yn cynyddu’r angen dros ddiweddaru. Bydd Prosiect Amrywedd y Bywgraffiadur yn edrych ar y driniaeth o faterion yn ymwneud â hil a rhan Cymru yn hanes yr Ymerodraeth Brydeinig.
 
        - Ar hyn o bryd, mae’r Bywgraffiadur yn cynnwys bywgraffiadau byr o dros 5,000 o bobl sydd wedi cyfrannu’n sylweddol at gymdeithas yng Nghymru neu du hwnt. Er gwaethaf cynnydd yn y nifer o erthyglau am fenywod, mae cydbwysedd o ran rhywedd yn parhau yn flaenoriaeth. Yn ogystal, hoffai’r prosiect hefyd dynnu sylw at hunaniaethau sy’n cwmpasu rhyw a rhywioldeb. Nid yw’r Bywgraffiadur wastad wedi cynrychioli pobl anabl yn briodol chwaith.
 
    
    
    Newidiadau i’r Bywgraffiadur Cymreig
    
    
        - Diolch i gyllideb drwy Gynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol Llywodraeth Cymru, byddwn yn cyflawni’r gwaith canlynol:
            
                - Cywiro ac ychwanegu gwybodaeth ffeithiol a ffynonellau i erthyglau sydd eisoes yn bodoli
 
                - Ail-ysgrifennu erthyglau ar destunau sensitif ac unigolion dadleuol, er enghraifft Thomas Picton a Henry Morton Stanley
 
                - Ysgrifennu erthyglau newydd ar bobl sydd ar goll 
 
        
         
        - Mae’n gallu cymryd amser i ysgrifennu a chyhoeddi erthyglau ar y Bywgraffiadur. Fodd bynnag, drwy ymchwil wedi’i dargedu a chyfres o weithdai cymunedol ac ysgrifennu, yr ydym yn gobeithio cyflymu’r broses o adnabod enwau i gomisiynu, ysgrifennu a chyhoeddi erthyglau bywgraffiadol.
         
        - Am fwy o wybodaeth am y meini prawf ar gyfer erthyglau am unigolion neu grwpiau, darllenwch y dudalen am Gefndir y Bywgraffiadur.
 
    
        
    Erthyglau sydd eisoes wedi’u cyhoeddi
    
        Erthyglau sydd ar goll
    Os oes diddordeb gennych i ysgrifennu erthygl am unrhyw un yn y rhestr neu os ydych yn ymwybodol o berson nad sydd wedi’i ychwanegu eto ond yn haeddu erthygl, cysylltwch â ni.
    
    
    Pynciau
    
    
    
    Addysg
    
        - Louis Barnett Abrahams (1839-1918)
 
        - Emily Baldwin (1807–1880)
 
        - Alice Moore Bruce (1867–1951)
 
        - Emily Ann Carpenter (1835–1933)
 
        - Mary Collin (1860–1955)
 
        - Catherine Davies (1773-c. 1841)
 
        - Frances Emily Hughes (1855–1927)
 
        - William Hughes (1856-1924) [Marian Gwyn]
 
        - Benjamin Pearce Jones (1860-1936) [Alison Bryant]
 
        - Ravinand Mooneram (1932-2002) [Perminder Dhillon]
 
        - Benjamin Payne (1847-1926) and Florence Payne (m. 1921) [Alison Bryant]
 
        - Charles Rhind (1813-1888) [Alison Bryant]
 
    
    
    Busnes a Diwydiant
     
         - Laura Ashley (1925-1985) [Nerys Fuller-Love]
 
         - Montague Black (1917-1986) 
 
         - Ely Devons (1913-1967)
 
         - Albert Gubay (1928-2016)
 
         - Robert Maurice Marcel Hourmont (1925-2008) 
 
         - André Hue (1923-2005)
 
         - Ludwig Mond (1839-1909 a Alfred Mond (1868-1930) [Mike Hawkins]
 
         - Teulu Pollecoff (pedwaredd ganrif ar bymtheg i ganol yr ugeinfed ganrif) [Nathan Abrams]
 
        - John Batty Shand (tua 1804-77) 
 
        - Jacob Sugarman (ugeinfed ganrif)
 
         - Lucy Thomas (1781-1847)
 
         - Teulu Wartski (ers canol y bedwaredd ganrif ar bymtheg) [Nathan Abrams]
 
         - Caroline Elizabeth Williams (1824-1908)
 
     
    
    Cefn Gwlad a'r Amgylchedd
    
        - Dinah Williams (1911-2009)
 
    
               
        Celf, Dylunio a Phensaernïaeth
             
                 - Peter Arnold (1922-2009)
 
                 - Oldrich Asenbryl (1943-2024)
 
                 - Joan Baker (1922–2017)
 
                 - Beatrice ac Annie Cummins (1856-1935; 1861-1925)
 
                 - Valerie Ganz (1936-2015)
 
                 - Arthur Giardelli (1911-2009) 
 
                 - Esther Grainger (1912–1990)
 
                 - Nina Hamnett (1890-1956) [Mair Jones]
 
                 - Hubert von Herkomer (1849-1914)
 
                 - Joseff Herman (1911-2000) [Mike Hawkins]
 
                 - Edrica Huws (1907-1999)
 
                 - Eveline Annie Jenkins (1893–1976)
 
                 - Myfanwy Eileen Mair Kitchin (1917–2002)
 
                 - Frederick Könekamp (1897-1977)
 
                 - Heinz Koppel (1919-1980) [Mike Hawkins]
 
                 - Karel Lek (1929-2020) [Mike Hawkins]
 
                 - Thyrza Anne Leyshon (1892–1996)
 
                 - Mary Lloyd (1819-1896) [Mair Jones]
 
                 - Phillida Nicholson (1924-2021)
 
                 - Byddug Anwylini Pughe (1857-1939)
 
                 - Giuseppe Rinvolucri (1894-1963) [Warren Kovach]
 
                 - Valerius de Saedeleer (1867–1941)
 
                  - Maria Sax Ledger (1916-2006)
 
                 - Eirian Short (1924-2021)
 
                 - Andrew Vicari (1932-2016)[Ceri Thomas]
 
                 - Frances Williams (1798–1856)
 
                 - Muriel Wilson (1933–2018)
 
                 - Frances Elizabeth Wynne (1836-1907)
 
                 - Ernest Zobole (1927-1999)[Ceri Thomas]
 
                    
    
    Cerddoriaeth
                     
                         - Ronald Cass (1923-2006)
 
                         - Samuel Coleridge-Taylor (1875-1912) [Tayo Aluko]
 
        - Mahala Davis (Ugeinfed ganrif)
 
                         - Clare Deniz (1911-2002)
 
                         - Francisco (Frank) Antonio Deniz (1912-2005)
 
                         - José (Joe) William Deniz (1913-1994)
 
                         - Laurence (Laurie) Richard Deniz (1924-1996)
 
                        - Gene Latter (Arthur Ford) (19??-2004)
 
        - Henry Victor Parker (Saunders) (1910-1978)
 
                         - Adelina Patti (1843-1919) [John Davies]
 
                         - Reuben France Roberts (1855-1947)
 
                         - Harold Rubens (1918-2010)
 
                         - Ian Stoutzker (1929-2024)
 
                     
    
     Chwaraeon 
      
          - Thomas (Tommy) Hubert Best (1920-2018)
 
          - Cyril George Cupid (1908-1965) [Barry Jenkins]
 
        - Colin Dixon (1943-1993)
 
          - James Ernest (1891-1980)
 
          - Joe Erskine (1934-1990)
 
          - Roy Francis (1919-1989) [Peter Alexander]
 
        - Johnny Freeman (1934-2017)
 
          - Christopher (Chris) Alexander Hallam, MBE (1962-2013)
 
          - David Henry Jacobs (1888-1976)
 
          - Jenny Eileen James (1927-2014)
 
        - Eddie Parris (1911-1971)
 
          - Howard Passadoro (1871-1921)
 
          - Guido Roffi (1924-1973)
 
          - Cuthbert Taylor (1909-1977)
 
                                   
    
    Crefydd 
        
            - Emilia Louise Baeyertz (née Aronson) (1842-1926) 
 
            - Rev. Rai Bhajur (c.1870s-19??) 
 
            - Isaac Cohen (1914-2007)
 
            - Myer Cohen (1905-1997)
 
            - Rosina Davies (1863-1949) [Gareth Bassett]
 
            - Evan Jones (1788-1872) [Robert Humphries]
 
            - Thomas Patrick Kane (1849-1918) 
 
        - Rabbi Asher Grunis (1877-1937)
 
        - Peter Jones (Kahkewāquonāby) (1802-1856) [Brian Gettler]
 
            - U Larsing (1838-1863) [D. Ben Rees]
 
            - David Michael (Deunawfed ganrif)
 
            - Arnold Hill Payne (1877-1856)
 
            - Robert Owen Pugh (Istachtonka) (1846-1922) [Robert Humphries]
 
        - Edward Rowland (1846-1904)
 
            - Pamela Shepherd (Mother Shepherd) (1836–1930)
 
            - Anirudh Gyan Shikha (Anwar Shaikh; ganwyd Hajji Muhammad Shaikh) (1928-2006)
 
            - Guru Sri Subramanium (1929-2009)
 
            - Iris Thomas (1919-2012)
 
        
    
    Dyngarwch
    
        - Emily Jane Pfeiffer (1827–1890) 
 	
        - Fanny Price-Gwynne (1819-1901)
 
        - Fanny Talbot (1824–1917)
 
    
    
    Gwleidyddiaeth
        
        - Leopold Abse (1917-2008)
 
            - Elizabeth Andrews (1882-1960) [Emma Major]
 
            - Mohammad Asghar (1945-2020) [Matthew W. Day]
 
        - Mohamed Hanef Bhamjee (1946-2022)
 
            - Gwyneth Patricia Dunwoody (1930–2008) 
 
            - Maurice Edelman (1911-1975)
 
            - Abdulrahim Abby Farah (1919-2018) [Azim Ahmed]
 
            - John Darwin Hinds (19??-1981) [Azim Ahmed]
 
            - Glenys Kinnock (1944-2023)
 
            - Mavis Llewellyn (1908–1978)
 
            - Elvira Gwenllian Payne (nee Hinds) (1917-2007) [Mair Jones]
 
            - Arnold Silverstone (Barwn Ashdown) (1911-1977)
 
            - Stefan Terlezski (1927-2006) [Matthew W. Day]
 
                                             
    
    Gwyddoniaeth
    
        - Samuel Devons (1914-2006)
 
         - The Massey Sisters (pedwaredd ganrif ar bymtheg i'r ugeinfed ganrif)
 
        - Dorothea Eliza Smith (1804-1864)
 
        - Caroline Catharine Wilkinson (née Lucas) (1822-1881)
 
    
    
    Llenyddiaeth
       
           - Dannie Abse (1923-2014) [Katherine Fender]
 
           - Anna Maria Bennett (17??-1808) [Mary Chadwick]
 
           - Leonora Brito (1954-2007)
 
           - Rhoda Broughton (1840-1920) [Sara Fox]
 
           - Elizabeth Casson (1881–1954)
 
           - Jane Cave (1754?-1812)
 
           - Elin Evans (Elen Egryn) (1807-1876)
 
           - Anne Griffith (1734–1821)
 
           - Barbara Gladys Hardy (1924–2016)
 
           - Gwenno Hywyn (1949–1991)
 
           - Hyman Kaner (1896-1973)
 
           - Martha Llwyd (1766-1845)
 
           - Dorothy Miles (née Squire) (1931-1993) [Sarah Wheeler]
 
           - Solomon Nutry (tua 1791-1854)
 
           - Katherine Philips (1632–1664) [Norena Shopland]
 
           - Emma Thomas (Marie Trevelyan) (1853-1922)
 
           - Lily Tobias (1887-1984) [Jasmine Donahaye]
 
           - Peggy Eileen Whistler (Margiad Evans, 1909-1958) [Ceridwen Lloyd-Morgan]
 
       
    
    Lluoedd Arfog
    
        - William Basil Loxdale-Jones (1890-1918)
 
    
    
    Meddygaeth
    
        - Hans Lichtenstein (1927-2019)
 
        - Jean Kennedy McFarlane (1926-2012)
 
        - Montague Duncan Makuna (1853–1913)
 
         - Kunnathur Rajan (19??-2021)
 
        - Joseph Stone (g. Silverstone) (1903-1986)
 
    
    
    Theatr, ffilm a theledu
    
    - Michael Bogdanov (1938-2017)
 
        - Eleanor Bufton (1842-1893) 
 
        - Annabel Giles (1959-2023)
 
        - Carol Byrne Jones (19??-2023) 
 
        - Nicola Heywood-Thomas (1955-2023)
 
        - Roger Rees (1944-2015)
 
        - Rachel Roberts (1927-1980) 
 
    
    
    Ymgyrchu
    
        
        - Olaoluwa 'Laolu' Abdulrahman Alatise (1995-2023)
 
        - Mary Sophia Allen (1878–1964)
 
        - Eileen Beasley (1921-2012) [Angharad Tomos]
 
        - Ceridwen Brown (née Thomas) (1896-1976)
 
        - Joyce Mary Daniel (1890–1985)
 
        - Dr Kristnalal Datta (1865–1928)
 
        - Rufus Elester Fennell (1887–1974)
 
        - Dilys Lloyd Glynne Jones (1857–1932)
 
        - Ken Jones (1930-2015)
 
        - Angela Kwok (c.1950s-2016)
 
        - Manikam Susheela Lourie (1941-2023) [Charlotte Williams]
 
        - Jim Mansell (1953-2012)
 
        - Sarah Magdalene Matthews (1846–1929)
 
        
        - Jim Nurse (fl. 1920au-30au)
 
        - Harry O’Connell (g. 1888) [David Featherstone]
 
        - Emily Frost Phipps (1865–1943)
 
        - Dr. Dipak Ray (1930-2012)
 
        - David (Daoud) Rosser-Owen (1943-2021)
 
        - Alan Sheppard (Ugeinfed ganrif)
 
        - Helga Uckermann (bu f. 2023)
 
        - Ada Vachell (1866-1923)
 
        
        - Harriett Charlotte Wilson (1916–2002)
 
    
    
    Ysgolheictod
     
         - Merryl Wyn Davies (1948-2021)
 	
         - StClair Drake (1911-1990)
 
         - Montefiore Follick (1887-1958) 
 
         - Raymond Garlick (1926-2011) [Jason Walford Davies]
 
         - Leopold Kohr (1909-1994)
 
        - Neil Sinclair (1944-2019)
 
         - Gwyneth Tyson Roberts (1943-2022)) [Jane Aaron]
 
         - Margaret Maria Verney (1844–1930) 
 
         
    
    Y Gyfraith
             
                 
                 - Ruth Ellis (1925-1955)
 
                 - Henry Joseph (Harry) Ernest (1929-2023)
 
                 - David Freeman (1928-2015)
 
        
    
    Arall
     
         - Mary Carryl (bu farw 1809) [Norena Shopland]
 	
         - Mary Dillwyn (1816–1906)  
 	
         - Gwladus Ddu (trydedd ganrif ar ddeg)
 	
         - John Harris (Teilwr Bach Dihewyd; 1815-1893)
 
         - Elizabeth Peke Davis Kaumualii (1803-1860)
 	
         - Jane Leonard (Siani pob man) (1834-1917) [Peter Stevenson]
 	
         - William Basil Loxdale-Jones (c.1890-1918)
 
         - Thomas Rigby (c.1780s-1841)
 	
         - Giuseppi Ruggier (neu: Guzzepi Ruggier, Joe Rogers) (pedwaredd ganrif ar bymtheg) [Raymond Agius]
 
         - Caitlin Thomas (1913–1994)
 
         - Ellen Vaughan (Ellen Gethin; Ellen ferch Dafydd ap Cadwgan ap Phylip Dorddu) (pymthegfed ganrif)
 	
         - Nathaniel Wells (1779-1852) [Anne Rainsbury]