Cyflwyno Prosiect Amrywedd y Bywgraffiadur Cymreig

• Prif amcan y Project Amrywedd yw gwella’r gynrychiolaeth o amrywedd hanes Cymru, gyda ffocws arbennig ar rhywedd, ethnigrwydd a sut yr ydym yn meddwl am ymerodraeth, trefedigaethedd a chaethwasiaeth.

Y sefyllfa ar hyn o bryd

• Mae’n wir dweud bod yr angen i adolygu’r Bywgraffiadur Cymreig wedi bodoli ers sbel oherwydd datblygiadau mewn ysgolheictod. Mae newidiadau mewn agweddau a’r symudiad ‘Black Lives Matter’ yn cynyddu’r angen dros ddiweddaru. Bydd Prosiect Amrywedd y Bywgraffiadur yn edrych ar y driniaeth o faterion yn ymwneud â hil a rhan Cymru yn hanes yr Ymerodraeth Brydeinig.
• Ar hyn o bryd, mae’r Bywgraffiadur yn cynnwys bywgraffiadau byr o dros 5,000 o bobl sydd wedi cyfrannu’n sylweddol at gymdeithas yng Nghymru neu du hwnt. Er gwaethaf cynnydd yn y nifer o erthyglau am fenywod, mae cydbwysedd o ran rhywedd yn parhau yn flaenoriaeth. Yn ogystal, hoffai’r prosiect hefyd dynnu sylw at hunaniaethau sy’n cwmpasu rhyw a rhywioldeb. Nid yw’r Bywgraffiadur wastad wedi cynrychioli pobl anabl yn briodol chwaith.

Newidiadau i’r Bywgraffiadur Cymreig

• Diolch i gyllideb drwy Gynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol Llywodraeth Cymru, byddwn yn cyflawni’r gwaith canlynol:
  • Cywiro ac ychwanegu gwybodaeth ffeithiol a ffynonellau i erthyglau sydd eisoes yn bodoli
  • Ail-ysgrifennu erthyglau ar destunau sensitif ac unigolion dadleuol, er enghraifft Thomas Picton a Henry Morton Stanley
  • Ysgrifennu erthyglau newydd ar bobl sydd ar goll
• Mae’n gallu cymryd amser i ysgrifennu a chyhoeddi erthyglau ar y Bywgraffiadur. Fodd bynnag, drwy ymchwil wedi’i dargedu a chyfres o weithdai cymunedol ac ysgrifennu, yr ydym yn gobeithio cyflymu’r broses o adnabod enwau i gomisiynu, ysgrifennu a chyhoeddi erthyglau bywgraffiadol.
• Am fwy o wybodaeth am y meini prawf ar gyfer erthyglau am unigolion neu grwpiau, darllenwch y dudalen am Gefndir y Bywgraffiadur.

Erthyglau sydd eisoes wedi’u cyhoeddi

• Abdullah Ali Al-Hakimi (tua 1900-1954)
• Albert de Belleroche (1864-1944)
• Dorothy Noel 'Dorf' Bonarjee (1894-1983)
• Rachel Elizabeth (Betty) Campbell (1934-2017)
• Alexander Givvons (1913-2002)
• Kate Bosse-Griffiths (1910-1998)
• Yehudit Anastasia (Ida) Grossman (Judith Maro) (1919-2011)
• Barnett Janner, Barwn Janner (1892-1982)
• Eldra Mary Jarman (1917-2000)
• Marged vch Ifan (Margaret Evans; 1696-1801?)
• Mervyn Montague Levy (1914-1996)
• Samuel Levi Phillips (neu Samuel Levi) (tua 1730-1812)
• Paul Radmilovic (1886-1968)
• John Roberts (Alaw Elwy, ac wedi hynny 'Telynor Cymru') (1816-1894)
• Paul Leroy Robeson (1898-1976)
• Frances Batty Shand (tua 1815-1885)
• Arnold Alonzo 'Kid' Sheppard (1908-1979)
• Vittorio Giorgio Andre Spinetti (1929-2012)
• Enrico Stennett (1926-2011)
• Clive Sullivan (1943-1985)
• Frances (Fanny) Williams (?1760-c.1801)
• Y teulu Wood (ers y ddeunawfed ganrif)
• John Ystumllyn (bu farw 1786)

Erthyglau sydd ar goll

Os oes diddordeb gennych i ysgrifennu erthygl am unrhyw un yn y rhestr neu os ydych yn ymwybodol o berson nad sydd wedi’i ychwanegu eto ond yn haeddu erthygl, cysylltwch â ni.

Pynciau

• Addysg
• Busnes a Diwydiant
• Celf, Dylunio a Phensaernïaeth
• Cerddoriaeth
• Chwaraeon
• Crefydd
• Gwleidyddiaeth
• Gwyddoniaeth
• Llenyddiaeth
• Lluoedd Arfog
• Meddygaeth
• Theatr, ffilm a theledu
• Ymgyrchu
• Ysgolheictod
• Y Gyfraith
• Arall

Addysg

• Louis Barnett Abrahams (1839-1918)
• Myfyrwyr Tŷ Congo/Sefydliad Africanaidd, Bae Colwyn 1880au-1910au
• William Hughes (1856-1924)
• Benjamin Payne (1847-1926) and Florence Payne (d. 1921) [Alison Bryant]
• Charles Rhind (1813-1888) [Alison Bryant]

Busnes a Diwydiant

• Montague Black (1917-1986)
• Ely Devons (1913-1967)
• Albert Gubay (1928-2016)
• Robert Maurice Marcel Hourmont (1925-2008)
• André Hue (1923-2005)
• Henry [Heinz Justus] Kroch (1920-2011)
• Caesar Picton (tua 1755-tua.1836)
• Teulu Pollecoff (pedwaredd ganrif ar bymtheg i ganol yr ugeinfed ganrif) [Nathan Abrams]
• John Batty Shand (tua 1804-77)
• Jacob Sugarman (ugeinfed ganrif)
• Teulu Wartski (ers canol y bedwaredd ganrif ar bymtheg) [Nathan Abrams]

Celf, Dylunio a Phensaernïaeth

• Arthur Giardelli (1911-2009)
• Hubert von Herkomer (1849-1914)
• Joseff Herman (1911-2000)
• Frederick Könekamp (1897-1977)
• Heinz Koppel (1919-1980)
• Karel Lek (1929-2020)
• Mary Lloyd (1819-1896)
• Giuseppe Rinvolucri (1894-1963)
• Elisabeth de Saedeleer (1902-1972) [Caterina Verdickt]
• Valerius de Saedeleer (1867–1941)
• Maria Sax Ledger (1916-2006)
• Andrew Vicari (1932-2016)[Ceri Thomas]
• Frances Elizabeth Wynne (1836-1907)
• Ernest Zobole (1927-1999)[Ceri Thomas]

Cerddoriaeth

• Ronald Cass (1923-2006)
• Samuel Coleridge-Taylor (1875-1912)
• Mahala Davis (Ugeinfed ganrif)
• Francisco (Frank) Antonio Deniz (1912-2005)
• José (Joe) William Deniz (1913-1994)
• Laurence (Laurie) Richard Deniz (1924-1996)
• Patti Flynn (1937-2020) [Bet Davies]
• Gene Latter (Arthur Ford) (19??-2004)
• Henry Victor Parker (Saunders) (1910-1978)
• Adelina Patti (1843-1919)
• Harold Rubens (1918-2010)

Chwaraeon

• Thomas (Tommy) Hubert Best (1920-2018)
• Cyril George Cupid (1908-1965) [Barry Jenkins]
• Colin Dixon (1943-1993)
• James Ernest (1891-1980)
• Joe Erskine (1934-1990)
• Roy Francis (1919-1989)
• Johnny Freeman (1934-2017)
• Christopher (Chris) Alexander Hallam, MBE (1962-2013)
• David Henry Jacobs (1888-1976)
• Eddie Parris (1911-1971)
• Howard Passadoro (1871-1921)
• Guido Roffi (1924-1973)
• Cuthbert Taylor (1909-1977)

Crefydd

• Emilia Louise Baeyertz (née Aronson) (1842-1926)
• Rev. Rai Bhajur (c.1870s-19??)
• Isaac Cohen (1914-2007)
• Myer Cohen (1905-1997)
• Shoshir Mukhi Das (1868-1921)
• Evan Jones (1788-1872) [Robert Humphries]
• Thomas Patrick Kane (1849-1918)
• Youhannah El Karey (tua 1844-19??)
• Rabbi Asher Grunis (1877-1937)
• Shaykh Said Ismail (1930-2011) [Azim Ahmed]
• Peter Jones (Kahkewāquonāby) (1802-1856) [Brian Gettler]
• Robert Owen Pugh (Istachtonka) (1846-1922) [Robert Humphries]
• U Larsing (1838-1863) [D. Ben Rees]
• David Michael (Deunawfed ganrif)
• Anirudh Gyan Shikha (Anwar Shaikh; ganwyd Hajji Muhammad Shaikh) (1928-2006)

Gwleidyddiaeth

• Leopold Abse (1917-2008)
• Mohammad Asghar (1945-2020)
• Mohamed Hanef Bhamjee (1946-2022)
• Maurice Edelman (1911-1975)
• Abdulrahim Abby Farah (1919-2018) [Azim Ahmed]
• John Darwin Hinds (19??-1981) [Azim Ahmed]
• Elvira Gwenllian Payne (nee Hinds) (1917-2007)
• Arnold Silverstone (Barwn Ashdown) (1911-1977)
• Henry Edward John Stanley, 3ydd Barwn Stanley o Alderley ac 2il Farwn Eddisbury (Abdul Rahman Stanley) (1827-1903)
• Stefan Terlezski (1927-2006)

Gwyddoniaeth

• Samuel Devons (1914-2006)
• The Massey Sisters (pedwaredd ganrif ar bymtheg i'r ugeinfed ganrif)
• Dorothea Eliza Smith (1804-1864)
• Caroline Catharine Wilkinson (née Lucas) (1822-1881)

Llenyddiaeth

• Dannie Abse (1923-2014) [Katherine Fender]
• Tony Bianchi (1952-2017)
• Leonora Brito (1954-2007)
• Jane Cave (1754?-1812)
• Elin Evans (Elen Egryn) (1807-1876)
• Hyman Kaner (1896-1973)
• Martha Llwyd (1766-1845)
• Dorothy Miles (née Squire) (1931-1993) [Sarah Wheeler]
• Solomon Nutry (tua 1791-1854)
• Fanny Price-Gwynne (1819-1901)
• Bernice Rubens (1928-2004)
• Lily Tobias (1887-1984)

Lluoedd Arfog

• William Basil Loxdale-Jones (1890-1918)

Meddygaeth

• Hans Lichtenstein (1927-2019)
• Dietrich Wessel Linden (fl.1746-1768) [Rita Singer]
• Kunnathur Rajan (19??-2021)
• Joseph Stone (g. Silverstone) (1903-1986)

Theatr, ffilm a theledu

• Michael Bogdanov (1938-2017)
• Roger Rees (1944-2015)

Ymgyrchu

• Robinson John Actie (1898-1951)
• Dr Krishnalal Datta (1890's-19??)
• Jessie Donaldson (nee Heineken) (1799-1889)
• Rufus Elster Fennell (1887–1974)
• Isabelle Foulkes (bu f. 2019)
• William Hall (Unfed ganrif ar bymtheg)
• Ken Jones (1930-2015)
• Angela Kwok (c.1950s-2016)
• Jim Mansell (1953-2012)
• Dualeh Mohammed (Aftaag) (unfed ganrif ar bymtheg i'r ugeinfed ganrif)
• Aaron E. Mossell (1863–1951) [Rebecca Eversley-Dawes]
• Jim Nurse (fl. 1920au-30au)
• Harry O’Connell (g. 1888)
• Dr. Dipak Ray (1930-2012)
• David (Daoud) Rosser-Owen (1943-2021)
• Alan Sheppard (Ugeinfed ganrif)
• Ada Vachell (1866-1923)
• Olwen Watkins (19??-2019)

Ysgolheictod

• Merryl Wyn Davies (1948-2021)
• StClair Drake (1911-1990)
• Myra Evans (née Jane Elmira Rees) (1883-1972) [Peter Stevenson]
• Hermann Ethé (1844–1917)
• Montefiore Follick (1887-1958)
• Raymond Garlick (1926-2011) [Jason Walford Davies]
• Leopold Kohr (1909-1994)
• Neil Sinclair (1944-2019)

Y Gyfraith

• Dioddefwyr terfysgoedd hil Caerdydd (bu farw 1919)
• Gwen ferch Ellis (c.1542-1594)
• Ruth Ellis (1925-1955)
• Henry Joseph (Harry) Ernest (1929-2023)
• Iris De Freitas (1896-1989)
• Mahmood Hussein Mattan (bu farw 1952)

Arall

• Amos Brown (1856 neu 1864-1956) [Rebecca Eversley-Dawes]
• Ernest ac Uriah Burton (Ugeinfed ganrif)
• Mary Carryl (bu farw 1809)
• Gwladus Ddu (trydedd ganrif ar ddeg)
• Justina Jeffreys (1787-1869)
• Elizabeth Peke Davis Kaumualii (1803-1860)
• Jane Leonard (Siani pob man) (1834-1917) [Peter Stevenson]
• Ladis Llangollen: Sarah Butler ac Eleanor Ponsonby (1739-1829; 1755-1831) [Norena Shopland]
• James (Jim) Sapoe John Mannay (1928-2012)
• Eliza Pughe (c.1831-1850)
• Thomas Rigby (c.1780s-1841)
• Giuseppi Ruggier (neu: Guzzepi Ruggier, Joe Rogers) (pedwaredd ganrif ar bymtheg)
• Ellen Vaughan (Ellen Gethin; Ellen ferch Dafydd ap Cadwgan ap Phylip Dorddu) (pymthegfed ganrif)
• Nathaniel Wells (1779-1852) [Anne Rainsbury]