Cyflwyno Prosiect Amrywedd y Bywgraffiadur Cymreig
- Prif amcan y Project Amrywedd yw gwella’r gynrychiolaeth o amrywedd hanes Cymru, gyda ffocws arbennig ar rhywedd, ethnigrwydd a sut yr ydym yn meddwl am ymerodraeth, trefedigaethedd a chaethwasiaeth.
Y sefyllfa ar hyn o bryd
- Mae’n wir dweud bod yr angen i adolygu’r Bywgraffiadur Cymreig wedi bodoli ers sbel oherwydd datblygiadau mewn ysgolheictod. Mae newidiadau mewn agweddau a’r symudiad ‘Black Lives Matter’ yn cynyddu’r angen dros ddiweddaru. Bydd Prosiect Amrywedd y Bywgraffiadur yn edrych ar y driniaeth o faterion yn ymwneud â hil a rhan Cymru yn hanes yr Ymerodraeth Brydeinig.
- Ar hyn o bryd, mae’r Bywgraffiadur yn cynnwys bywgraffiadau byr o dros 5,000 o bobl sydd wedi cyfrannu’n sylweddol at gymdeithas yng Nghymru neu du hwnt. Er gwaethaf cynnydd yn y nifer o erthyglau am fenywod, mae cydbwysedd o ran rhywedd yn parhau yn flaenoriaeth. Yn ogystal, hoffai’r prosiect hefyd dynnu sylw at hunaniaethau sy’n cwmpasu rhyw a rhywioldeb. Nid yw’r Bywgraffiadur wastad wedi cynrychioli pobl anabl yn briodol chwaith.
Newidiadau i’r Bywgraffiadur Cymreig
- Diolch i gyllideb drwy Gynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol Llywodraeth Cymru, byddwn yn cyflawni’r gwaith canlynol:
- Cywiro ac ychwanegu gwybodaeth ffeithiol a ffynonellau i erthyglau sydd eisoes yn bodoli
- Ail-ysgrifennu erthyglau ar destunau sensitif ac unigolion dadleuol, er enghraifft Thomas Picton a Henry Morton Stanley
- Ysgrifennu erthyglau newydd ar bobl sydd ar goll
- Mae’n gallu cymryd amser i ysgrifennu a chyhoeddi erthyglau ar y Bywgraffiadur. Fodd bynnag, drwy ymchwil wedi’i dargedu a chyfres o weithdai cymunedol ac ysgrifennu, yr ydym yn gobeithio cyflymu’r broses o adnabod enwau i gomisiynu, ysgrifennu a chyhoeddi erthyglau bywgraffiadol.
- Am fwy o wybodaeth am y meini prawf ar gyfer erthyglau am unigolion neu grwpiau, darllenwch y dudalen am Gefndir y Bywgraffiadur.
Erthyglau sydd eisoes wedi’u cyhoeddi
Erthyglau sydd ar goll
Os oes diddordeb gennych i ysgrifennu erthygl am unrhyw un yn y rhestr neu os ydych yn ymwybodol o berson nad sydd wedi’i ychwanegu eto ond yn haeddu erthygl, cysylltwch â ni.
Pynciau
Addysg
- Louis Barnett Abrahams (1839-1918)
- Myfyrwyr Tŷ Congo/Sefydliad Africanaidd, Bae Colwyn 1880au-1910au
- William Hughes (1856-1924)
- Benjamin Payne (1847-1926) and Florence Payne (d. 1921) [Alison Bryant]
- Charles Rhind (1813-1888) [Alison Bryant]
Busnes a Diwydiant
- Montague Black (1917-1986)
- Ely Devons (1913-1967)
- Albert Gubay (1928-2016)
- Robert Maurice Marcel Hourmont (1925-2008)
- André Hue (1923-2005)
- Henry [Heinz Justus] Kroch (1920-2011)
- Caesar Picton (tua 1755-tua.1836)
- Teulu Pollecoff (pedwaredd ganrif ar bymtheg i ganol yr ugeinfed ganrif) [Nathan Abrams]
- John Batty Shand (tua 1804-77)
- Jacob Sugarman (ugeinfed ganrif)
- Teulu Wartski (ers canol y bedwaredd ganrif ar bymtheg) [Nathan Abrams]
Celf, Dylunio a Phensaernïaeth
- Arthur Giardelli (1911-2009)
- Hubert von Herkomer (1849-1914)
- Joseff Herman (1911-2000)
- Frederick Könekamp (1897-1977)
- Heinz Koppel (1919-1980)
- Karel Lek (1929-2020)
- Mary Lloyd (1819-1896)
- Giuseppe Rinvolucri (1894-1963)
- Elisabeth de Saedeleer (1902-1972) [Caterina Verdickt]
- Valerius de Saedeleer (1867–1941)
- Maria Sax Ledger (1916-2006)
- Andrew Vicari (1932-2016)[Ceri Thomas]
- Frances Elizabeth Wynne (1836-1907)
- Ernest Zobole (1927-1999)[Ceri Thomas]
Cerddoriaeth
- Ronald Cass (1923-2006)
- Samuel Coleridge-Taylor (1875-1912)
- Mahala Davis (Ugeinfed ganrif)
- Francisco (Frank) Antonio Deniz (1912-2005)
- José (Joe) William Deniz (1913-1994)
- Laurence (Laurie) Richard Deniz (1924-1996)
- Patti Flynn (1937-2020) [Bet Davies]
- Gene Latter (Arthur Ford) (19??-2004)
- Henry Victor Parker (Saunders) (1910-1978)
- Adelina Patti (1843-1919)
- Harold Rubens (1918-2010)
Chwaraeon
- Thomas (Tommy) Hubert Best (1920-2018)
- Cyril George Cupid (1908-1965) [Barry Jenkins]
- Colin Dixon (1943-1993)
- James Ernest (1891-1980)
- Joe Erskine (1934-1990)
- Roy Francis (1919-1989)
- Johnny Freeman (1934-2017)
- Christopher (Chris) Alexander Hallam, MBE (1962-2013)
- David Henry Jacobs (1888-1976)
- Eddie Parris (1911-1971)
- Howard Passadoro (1871-1921)
- Guido Roffi (1924-1973)
- Cuthbert Taylor (1909-1977)
Crefydd
- Emilia Louise Baeyertz (née Aronson) (1842-1926)
- Rev. Rai Bhajur (c.1870s-19??)
- Isaac Cohen (1914-2007)
- Myer Cohen (1905-1997)
- Shoshir Mukhi Das (1868-1921)
- Evan Jones (1788-1872) [Robert Humphries]
- Thomas Patrick Kane (1849-1918)
- Youhannah El Karey (tua 1844-19??)
- Rabbi Asher Grunis (1877-1937)
- Shaykh Said Ismail (1930-2011) [Azim Ahmed]
- Peter Jones (Kahkewāquonāby) (1802-1856) [Brian Gettler]
- Robert Owen Pugh (Istachtonka) (1846-1922) [Robert Humphries]
- U Larsing (1838-1863) [D. Ben Rees]
- David Michael (Deunawfed ganrif)
- Anirudh Gyan Shikha (Anwar Shaikh; ganwyd Hajji Muhammad Shaikh) (1928-2006)
Gwleidyddiaeth
- Leopold Abse (1917-2008)
- Mohammad Asghar (1945-2020)
- Mohamed Hanef Bhamjee (1946-2022)
- Maurice Edelman (1911-1975)
- Abdulrahim Abby Farah (1919-2018) [Azim Ahmed]
- John Darwin Hinds (19??-1981) [Azim Ahmed]
- Elvira Gwenllian Payne (nee Hinds) (1917-2007)
- Arnold Silverstone (Barwn Ashdown) (1911-1977)
- Henry Edward John Stanley, 3ydd Barwn Stanley o Alderley ac 2il Farwn Eddisbury (Abdul Rahman Stanley) (1827-1903)
- Stefan Terlezski (1927-2006)
Gwyddoniaeth
- Samuel Devons (1914-2006)
- The Massey Sisters (pedwaredd ganrif ar bymtheg i'r ugeinfed ganrif)
- Dorothea Eliza Smith (1804-1864)
- Caroline Catharine Wilkinson (née Lucas) (1822-1881)
Llenyddiaeth
- Dannie Abse (1923-2014) [Katherine Fender]
- Tony Bianchi (1952-2017)
- Leonora Brito (1954-2007)
- Jane Cave (1754?-1812)
- Elin Evans (Elen Egryn) (1807-1876)
- Hyman Kaner (1896-1973)
- Martha Llwyd (1766-1845)
- Dorothy Miles (née Squire) (1931-1993) [Sarah Wheeler]
- Solomon Nutry (tua 1791-1854)
- Fanny Price-Gwynne (1819-1901)
- Bernice Rubens (1928-2004)
- Lily Tobias (1887-1984)
Lluoedd Arfog
- William Basil Loxdale-Jones (1890-1918)
Meddygaeth
- Hans Lichtenstein (1927-2019)
- Dietrich Wessel Linden (fl.1746-1768) [Rita Singer]
- Kunnathur Rajan (19??-2021)
- Joseph Stone (g. Silverstone) (1903-1986)
Theatr, ffilm a theledu
- Michael Bogdanov (1938-2017)
- Roger Rees (1944-2015)
Ymgyrchu
- Robinson John Actie (1898-1951)
- Dr Krishnalal Datta (1890's-19??)
- Jessie Donaldson (nee Heineken) (1799-1889)
- Rufus Elster Fennell (1887–1974)
- Isabelle Foulkes (bu f. 2019)
- William Hall (Unfed ganrif ar bymtheg)
- Ken Jones (1930-2015)
- Angela Kwok (c.1950s-2016)
- Jim Mansell (1953-2012)
- Dualeh Mohammed (Aftaag) (unfed ganrif ar bymtheg i'r ugeinfed ganrif)
- Aaron E. Mossell (1863–1951) [Rebecca Eversley-Dawes]
- Jim Nurse (fl. 1920au-30au)
- Harry O’Connell (g. 1888)
- Dr. Dipak Ray (1930-2012)
- David (Daoud) Rosser-Owen (1943-2021)
- Alan Sheppard (Ugeinfed ganrif)
- Ada Vachell (1866-1923)
- Olwen Watkins (19??-2019)
Ysgolheictod
- Merryl Wyn Davies (1948-2021)
- StClair Drake (1911-1990)
- Myra Evans (née Jane Elmira Rees) (1883-1972) [Peter Stevenson]
- Hermann Ethé (1844–1917)
- Montefiore Follick (1887-1958)
- Raymond Garlick (1926-2011) [Jason Walford Davies]
- Leopold Kohr (1909-1994)
- Neil Sinclair (1944-2019)
Y Gyfraith
- Dioddefwyr terfysgoedd hil Caerdydd (bu farw 1919)
- Gwen ferch Ellis (c.1542-1594)
- Ruth Ellis (1925-1955)
- Henry Joseph (Harry) Ernest (1929-2023)
- Iris De Freitas (1896-1989)
- Mahmood Hussein Mattan (bu farw 1952)
Arall
- Amos Brown (1856 neu 1864-1956) [Rebecca Eversley-Dawes]
- Ernest ac Uriah Burton (Ugeinfed ganrif)
- Mary Carryl (bu farw 1809)
- Gwladus Ddu (trydedd ganrif ar ddeg)
- Justina Jeffreys (1787-1869)
- Elizabeth Peke Davis Kaumualii (1803-1860)
- Jane Leonard (Siani pob man) (1834-1917) [Peter Stevenson]
- Ladis Llangollen: Sarah Butler ac Eleanor Ponsonby (1739-1829; 1755-1831) [Norena Shopland]
- James (Jim) Sapoe John Mannay (1928-2012)
- Eliza Pughe (c.1831-1850)
- Thomas Rigby (c.1780s-1841)
- Giuseppi Ruggier (neu: Guzzepi Ruggier, Joe Rogers) (pedwaredd ganrif ar bymtheg)
- Ellen Vaughan (Ellen Gethin; Ellen ferch Dafydd ap Cadwgan ap Phylip Dorddu) (pymthegfed ganrif)
- Nathaniel Wells (1779-1852) [Anne Rainsbury]